Fıkıh Köşesi
YEVM-İ ŞEK ORUCUNUN MAHİYETİ VE HÜKMÜ
- Ayrıntılar
- Kategori: Fıkıh Köşesi
- Gösterim: 6467
Soru: "Bazı kaynaklarda; hicri ayların başında, ortasında ve sonunda oruç tutmanın sünnet olduğu belirtilmektedir. Ben bir-kaç yıldır, bu sünnete uymaya gayret ediyorum. (..) Bazen Ramazan-ı Şerif ayı, birgün önce gelebiliyor. Dolayısıyle Şaban ayının son günü niyetiyle tuttuğum oruç, Ramazan-ı Şerif ayına rastlamış oluyor. (...) Bazı fıkıh kitaplarında, yevm-i şek orucunun mekruh olduğu belirtilmektedir. Şüpheye düştüğüm için, amelimin hükmünü (...) hocaefendi'ye sordum. Bana şöyle dedi: "Şaban ayının son günü müdür, yoksa Ramazan-ı Şerif ayının ilk günü müdür?" şüphesi içinde iken: "-Şaban ayının son günü ise nafile, Ramazan ayının ilk günü ise farz oruca niyet ettim" dersen, bu mekruh olur. Mücerred olarak oruca niyet edersen mesele yoktur" cevabını verdi. (..) Yevm-i şek orucu ile ilgili bu izah doğru mudur? Bununla ilgili sünnette bir delil var mıdır ? Ramazan-ı Şerif ayının başında, bir ay süresince farz oruca niyet edilse bu caiz midir değil midir?" Bazıları "Her gün için ayrı ayrı niyet gerekir ve niyetin de zamanında yapılması şarttır" diyor. Sahura kalkmak niyet yerine geçer mi?"
CEVAP: İçerisinde onbir sual bulunan mektubunuza, kısa sürede cevap veremediğim için üzgünüm. Şimdilik sadece oruç ibadeti ile ilgili suallerinize cevap veriyorum. Diğerlerine daha sonra cevap vermeye gayret edeceğim. Resul-i Ekrem (sav)'in: "Ramazan-ı şerif ayını, bir gün veya iki gün oruç tutarak karşılamayınız. Ancak sizden birinin başka bir maksad ile oruç tutması müstesnadır" (1) buyurduğu sabittir. Hanefi fukahası: "Bir mükellef; "eğer yarın Ramazan ayının ilk günü ise farza, Şaban ayının son günü ise nafile oruca niyet ettim" diyerek oruç tutarsa, niyetin sıfatında tereddüt olduğu için bu mekruhtur. Yevm-i şek (şüpheli gün) orucunun mahiyeti budur. Ancak oruç tuttuktan sonra, o günün Ramazan olduğu sabit olursa farz yerine gecer. Ramazan olmadığı anlaşılırsa nafile olur" (2) hükmünde müttefiktir. İbn-i Hümam "-Eğer şüpheli olan gün (yevm-i şek), mükellefin mutad olarak tuttuğu oruca tesadüf ederse, tutması mendup olur. Resul-i Ekrem (sav) "Ancak sizden birinin başka bir maksad ile oruç tutması müstesnadır" hükmündeki incelik budur. Yani her ayın sonunda üç veya daha fazla orucu eda ediyorsa, tutması efdaldir" (3) diyerek meseleyi izah etmiştir. İmam-ı Merginani "Yevm-i Şek" orucu ile ilgili olarak: "-Bu meselede bir-kaç vecih vardır. Bunlardan birincisi: Şüpheli günde Ramazan-ı Şerif orucuna niyet etmesidir. Bu mekruhtur. Zira bu fiilde ehl-i kitaba benzeme sözkonusudur. Çünkü onlar oruçlarının müddetlerine, zanlarıyla ilavede bulunmuşlardır" (4) diyerek, önemli bir inceliğe işaret etmektedir. Mektubunuzda, "Gücüm yettiğince hicri ayların başında, ortasında ve sonunda oruç tutmaya gayret ediyorum" diyorsunuz. Dolayısıyle yevm-i şek (şüpheli gün) orucu ile sizin tuttuğunuz oruç arasında mahiyet farkı vardır. Diğer meseleye gelince: Bilindiği gibi oruç ibadeti; niyet ile beraber vakt-i mahsusta yemekten, içmekten, cinsi münasebetten ve orucu bozan diğer şeylerden nefsini men etmekle eda edilir. Niyet; ibadet ile adeti birbirinden ayırmak için farz kılınmıştır. Hanefi fukahası: "-Ramazan ayında orucun edası, mutlak olarak hergün vaktinde niyet etmekle eda olunur." hükmünde müttefiktir. Her günün orucu ayrı bir ibadettir. "Sahura kalkmak niyet yerine geçer mi?" sualinize gelince: Feteva-ı Hindiyye'de: "-Ramazan ayında sahura kalkmak bir niyettir. İmam Necmüddin Nesefi, bu şekilde zikretmiştir. Ancak sahura kalkmak, sadece o günün orucuna niyet etmektir. Başka bir günün orucuna niyet yerine geçmez" (5) hükmü kayıtlıdır. Elbette hem sahura kalkmak, hem niyet etmek hepsinden güzeldir. İbn-i Abidin, sahur ile ilgili olarak şunları zikretmektedir: "-Sahurun delili, Ebu Davud'dan maada hadis imamlarının Hz. Enes (ra)'den rivayet ettikleri hadistir. Resulullah (sav): "-Sahura kalkın. Çünkü sahurda bereket vardır" buyurdu. Buradaki bereketten murad, ertesi günün orucuna kuvvet kazanmak veya sevabın ziyadeliği olduğu söylenmiştir. Sahur, seher vaktinde yenilen yemektir. Bu gecenin son altıda birindedir. Bahır sahibi diyor ki "Ulemanın sözlerinde bu sünnetin sadece su ile hasıl olacağını açık olarak görmedim. Ama hadisin zahiri bunu ifade ediyor. Hadis, İmam-ı Ahmed (rh.a)'in rivayet ettiği: "-Sahurun hepsi berekettir. Onu bırakmayın. Velev ki biriniz bir yudum su olsun içsin. Çünkü sahura kalkanlara Allah (cc) ve melekleri salat eylerler" hadis-i şerifidir. (6) Mazereti olmayan mü'minler, sahura kalkmaya gayret etmelidirler. Meselenin özü budur. Birbirimize dua edelim. (1) Molla Hüsrev- Düreri'l Hükkam- İst: 1307 C: 1 Sh: 198 (2) Şeyh Nizamüddin ve Heyet- El Feteva-ı Hindiyye-Beyrut: 1400 C:1 Sh: 201, Ayrıca Molla Hüsrev- A.g.e. C: 1 Sh: 198. (3) İbn-i Hümam- Fethu'l Kadir-Beyrut: 1315 C: 2 Sh: 55-56. (4) İmam-ı Merginani- El Hidaye - Kahire: 1965 C: 1 Sh: 119. (5) Şeyh Nizamüddin ve Heyet- A. g. e. C: 1 Sh: 195. (6) İbn-i Abidin-Reddü'l Muhtar Ale'd Dürri'l Muhtar- İst:1983 C: 4 Sh: 333
