Aizanoi Antik Kenti
- Ayrıntılar
- Kategori: Gezelim ve görelim
- Gösterim: 3307
Kütahya şehir merkezinden Afyon yönüne çıkışta yaklaşık 10 km sonra sağa dönen bir ayrımla yaklaşık 50 km. uzaklıkta Çavdarhisar İlçesindedir. En parlak dönemini 2. ve 3.yy.’da yaşayan kent, Bizans döneminde piskoposluk merkezi olmuştur. Kentte Zeus adına inşa edilen Anadolu’nun en iyi korunmuş tapınağı yer alır. Ayrıca büyük bir tiyatro ile buna bitişik stadyum, biri mozaikli olmak üzere iki hamam ve gymnasium, Kocaçay üzerinde iki adedi halen kullanımda olan beş köprü ile antik baraj, borsa binası, sütunlu caddeler, nekropol alanları ve Meter Steune’nin kutsal mağarası bulunmaktadır.Kentte halen Alman Enstitüsü adına yapılan arkeolojik kazılar devam etmektedir.
AIZANOI TARİHİ , ARAÞTIRMA VE ANITLAR ( Klaus Rheidt )
Penkalas ( Kocaçay ) ırmağı’nın yukarı kesiminde ,tanrıça Meter Steunene’nin kutsal mağarası civarında yaşayan Frigyalılar öncülü olarak antik kaynaklarda adı geçen Azan adlı mitolojik kahramanın, su perisi Erato ile efsanevi kral Arkas’ın birleşmesinden ortaya çıktığı sanılmaktadır. İş bu mitoloji kahramanından Aızanoı şehrinin adı kaynaklanmış olabilir.Aızanoı, antik Frigya’ya bağlı olarak yaşayan Aizanitislerin ana yerleşmeleriydi.
Kentin yüksek platosu üzerinde bulunan Zeus tapınağının çevresinde yapılan yeni kazılarda, M.Ö.3 bin yıllarından yerleşme tabakaları ortaya çıkmıştır. Hellenistik dönemde bu bölge değişimli olarak Bergama’ya ve Bithinya’ya bağlı iken M.Ö.133’de Roma egemenliğine girmiştir. Roma imparatorluk döneminde, tahıl ekimi, şarap ve yün üretimi sayesinde zenginleşmiş ve ünü bölge sınırlarını aşmış olan Aızanoı ‘de kesin kentleşme bulgularına ancak 1.yy.’ın sonlarına doğru rastlanmaktadır ve nüfusun yaklaşık yüz bini bulduğu bilinmektedir. Aızanoı 1824 yılında Avrupalı gezginlerce keşfedilmiş ve 1830 - 40’lı yıllarda incelenmiş ve tanımlanmıştır.1926 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün kazıları başlamıştır.
ÞEHİR VE KÖPRÜLERİ
Antik dönemde Penkalas denilen Kocaçay’ın her iki yakasında, Aızanoı’den günümüze kalan yapı kalıntılarının büyük bir kısmı Roma imparatorluk dönemi eserleridir. Antik dönemde iki yakayı birbirine bağlayan dört köprüden ikisi bugün bile geçici hizmet etmektedir. Köprü korkuluğunun üzerindeki yazıttan, açılış merasiminin M.S. 157 yılının Eylül ayında yapıldığı anlaşılmaktadır. Yazıt ve kabartmalı iki korkuluk taşı bugün dördüncü köprünün önünde sergilenmektedir. Eurykles, imparator Hadrian tarafından kurulan Panhellenion denilen Hellen birliğinde M.S. 153 ve 157 yılları arasında Aızanoı’ye geri dönmüştür.
ZEUS TAPINAÐI
Þehrin ana kutsal alanı olan Zeus tapınağının yapılabilmesi için, Anadolu’nun erken evrelerine ait tabakaların ortadan kaldırılmış olduğu son kazılarda ortaya çıkmıştır.Tapınak avlusunun seviyesinde, hemen altında erken bronz çağı 2 (M.Ö. 2800-2500 ) tarihlendirilen seramik parçaları ele geçmiştir. Ortadan kaldırılan tabakaların molozları tekrar dolgusu sırasında kullanılmış olmalıdır. Tapınağın yapımına M.S. 2.yy.’ın ikinci çeyreğinde başlanmıştır. İmparator ile kent arasında yapımla ilgili yazışmalar Aızanoı için o kadar önemliydi ki tapınağın ön galerisinin ( pronaos ) kuzey tarafında özel olarak bu yazıta hazırlanmış olan yerinde bugün dahi bulunmaktadır.
Aynı duvarın dış tarafında da uzun yazıtlar vardır. Burada köprünün yazıtından bildiğimiz M.Apuleius Eurykles’ten söz edilmektedir. Yazıt, Eurykles’in erdemlerinden ve kent için yaptığı işlerden övgüyle bahsetmektedir. Tapınağın yazıtlarının ve kesme taşlarının üzerinde savaş sahneleri atlıları gösteren çizimler vardır. Bu çizimler 13.yy.da tapınağın etrafındaki surlarda korunak arayan çavdarların yaşamlarından sahneler göstermektedir. Peristasiste kısa yanların her birinde 8 uzun yanlarda 15’er ion sütunu yer alır. Sütunlarla iç mekanlar arasındaki uzaklık, sutünlar arasındakilerden iki kat daha geniştir; böylece burada Pseudodipteros planlı bir tapınak uygulanmış olmaktadır. 53 x 35 m. Ölçütlerindeki podyum üzerine yapılmış olan tapınak ile tonozlarla örtülü büyük bir altyapının birleşimi, Anadolu’daki Roma mimarlık sanatında pek alışılmamış bir durumdur ve tam bir benzerine rastlanmamıştır.
Cella, opisthodomos ve pronaosu bütünüyle kaplayan alanın altındaki altyapının daha önceki araştırmalarda Aızanoı’de Meter Steunene adıyla tapınılan Anadolu’nun tanrıça Kybele’sinin kült yeri olduğu düşünülmektedir. Tapınağın kuzeybatı alınlığında orta akroterde bir kadın büstünün bulunması tapınağın yalnız Tanrıların babası Zeus’a değil aynı zamanda tanrıça Kybele’ye de adanmış olduğunu gösterir. Son araştırmalar ise tapınağın çift Tanrıya hem Zeus hem de Kybele’ye adanmış olacağını ortaya koymuştur. Etki uyandıran alt yapı ise belki de kehanet yeri veya tapınağın deposu işlevini görüyordu. Kadın büstü biçimli akroter, tapınağın önünde, buluntu yerine yakın bir yere konulmuştur.
Stadyum ve tiyatro birleşik entegre bir yapı olarak orijinaldir. M.Ö. 160’larda başlayan inşası M.S. 150’ye dek sürmüştür. 20 bin kişilik bu yapıda yarışmacıların kazandığı madalyalara ait yontular stadyumun şeref köşesini süsler.
Mozaik tabanlı hamam Roma hamamından sonra III. yy’da yapılmış Kral Hamamı olarak anılmaktadır. Hamam Stayr ve Menat betimlemesi ile süslüdür.
Artemis Tapınağı’nın 5. yy başında başında yıkılmış mimari parçaları, sütunlu yolda kullanılmış ion sütun başlıkları, Artemis atribüsü ceylan süsleme amacıyla bu yola yerleştirilmiş. Yolda imparatorluk pazarlarında satılan malların bulunduğu galeri ve dükkanlar yer almaktadır. M.S. 542’de büyük bir deprem olduğu ve bu sütunların yıkıldığı bilinmektedir. 1971 yılı kazılarında Pazar yeri olduğu tahmin edilen yuvarlak yapı bulunmuştur. Roma’da satılan malların fiyat listeleri bu yuvarlak yapı üzerine yerleştirilmiş. Yazıtlar Yunanca ve Latince olmak üzere iki dilde yazılmıştır. Enflasyonla mücadeleyi göstermesi bakımından önemlidir.M.S. 301’de imparator Diocletian’ın ücret tespitlerine ait imparatorluk pazarlarında satılan malların fiyatları yer almaktadır. “ Kuvvetli bir köle iki eşek ücretine eşit , o da 30.000 dinar. Bir at üç köle ücretine eşit “ gibi. Bu fiyat ilanı dolayısı ile bu bölüm ilk borsa olarak adlandırılmaktadır. Antik dünyada sıkça rastlanan bu pazarlar içinde Aızanoı pazarının özelliği ayakta kalmış en sağlam yapı oluşu ve kent mimarisi gelişimine ilişkin önemli ip uçları vermesidir.
Aızanoı kentini gezerken geçmişin büyüsüne kapılacağınız inancındayız.
eso-es.net
