Mehmet Emre Fetvalar
Sahih ve sahih olmayan satışlar
- Ayrıntılar
- Kategori: Fetvalar
- Gösterim: 4797
2443 - Feyziye Fetvalarından: "Amr'a borcunu Zeyd'in oğlu verse, Zeyd de bilmediği için tekrar ödemiş olsa, Zeyd (verdiğini) gelir alır." (H.Ec. 2/16)
Açıklama: Alacaklının iki kişiden ayrı ayrı satış bedeli alamayacağı, izaha hacet olmayan bir husustur. "Bu borcu ödeyenlerden hangisi parasını geri alabilir?" sorusuna fetva cevap getirmektedir. Birinci tediye ile ödeme işi tamamlanmış olur. İkinci defa para vermiş olan, verdiği parayı geri alır.
2444 - Behce Fetvalarından: "Satıcı ile müşteri arasında aracılık eden kimse satıştan sonra 'Satıcı o şeyi sana satmazdan önce bana satmıştı' diye dava etse, mesmu (ve makbul) olmaz." (H.Ec. 2/15)
2445 Ali Efendi Fetvalarından: "Satış muamelesinde teslim etme ve teslim alma, şart olmayıp, 'Aldım sattım' demekle satış neticelenmiş olur. (Satış muamelesinden) sonra, alan veya satandan biri, satışı bozmaya salahiyetli değildir." (H.Ec. 2/2)
Açıklama: Bir alışveriş, "Aldım sattım" demekle sona ermiş olur. Malı henüz teslim etmediğini veya teslim almadığını dikkate alarak satış veya alıştan caymak, asla doğru görülemez. Teslim işi, satışın aslına tesir eden bir husus değildir.
2446 - Netice Fetvalarından: "İpekte selem caizdir." (H.Ec. 2/19)
2447 - Abdürrahim Fetvalarından: "Kalıbı ve sayısı bilinen bir tuğlada selem caizdir." (H,Ec. 2/19)
2448 - Abdürrahim Fetvalarından: "Şaka yoluyla yapılan satış, sahih olmaz." (H.Ec. c. 2/11)
Açıklama: İslâm hukukuna göre, ticari muamelelerde ciddiyet esastır. Gerek satıcı gerekse alıcı tarafından sarf edilecek sözün samimi ve ciddi olması gerekir. Önce "Aldım" deyip sonra "Şaka yapmıştım" demek, yahut "Şu malımı sana sattım" deyip, sonra şaka yaptığını söylemek, satışın sahih sayılmaması için bir mazeret teşkil ederse de bu gibi ciddiyetsizliği ortaya koyan satıcı veya müşteri, karakterinin zayıflığını açığa koymuş olur.
2449 - Abdürrahim Fetvalarından: "Hasta olup asla şuuru yerinde olmayan bir kimsenin satışı sahih olmaz." (H.Ec. 2/11)
Açıklama: Hastalığın vahametinden, ağrıların şiddetinden veya hayattan ümidinin kesilmiş olmasından dolayı, asla şuuruna sahip bulunmayan bir kimsenin yapacağı satış geçerli olmaz. Zira bu yüzden bir mal, yok pahasına satılmış ve o kimsenin aile efradı gadre uğratılmış olur.
2450 - Behce Fetvalarından: "(Bir erkek), evini 'kendisinden önce ölecek olursa (satışın) feshedilmiş olması' şartı üzerine karısına satsa, satış muamelesi sahih olmaz." (H.Ec. c. 2/9)
Açıklama: Bir kimse malını sattığı zaman, onda hiçbir alâkası kalmaz. Karısının ölümü halinde satış muamelesinin feshedilmiş olması, satışın sahih olmasını engeller.
2451 - Behce Fetvalarından: "Şayet zarar ederse, zararını satıcının ödemesi şartı ile yapılacak satış muamelesi sahih olmaz." (H.Ec. c. 2/10)
Açıklama: Bir malın satışından sonra, onun üzerinde görülecek kâr nasıl onu alan kimseye ait bulunuyorsa, zarar da ona aittir. Kâr ve zarar birlikte yürür. "Kâr edersem bana, zarar edersem satıcıya" ait olma şartıyla satış muamelesi yapılamaz.
2452 - Ali Efendi Fetvalarından: "Satış, kerhen (güç kullanarak) satılan malı teslim ve bedelini alma ise, tav'an (zorlamasız) olsa, satış geçerli olur." (H.Ec 2/11)
2453 - Netice Fetvalarından: "Satılan malın bedeli, 'Şu güne kadar satıcıya teslim olunmazsa satış akdi yapılmış olmamak şartı ile' satılsa, satış bedeli o güne kadar teslim edilmediği takdirde, bahsi geçen satış fasid olur." (H.Ec. 2/10)
2454 - Ali Efendi Fetvalarından: "Hind, kocasına bir şey satacağında, (kendisini) boşamak şartı ile satsa, (beyi) fasid olur." (H.Ec. 2/10)
2455 - Ali Efendi Fetvalarından: "Müşteri, satılan malı başkasına fazlaya satarsa, o ziyadeyi de satıcıya vermek şartı ile satın alsa fasid olur." (H.Ec. 2/10)
2456 - Abdürrahim Fetvalarından: "Başkasının icarı altında bulunan bir mülkünü satsa, müşteri satış sırasında (o mülkün) başkasının icarında olduğunu bilmemekte ise, (satışı) fesh etmeye güçlü olur." (H.Ec. c. 2/10)
2457 - Behce Fetvalarından: "Akdi yapan iki kişiden biri vefat etmiş olsa, mirasçıları ile de akid sahih olur." (H.Ec. 2/11)
2458 - Abdürrahim Fetvalarından: "Buluğ çağına ulaşmış olup mahcur olmayan bir sefihin satışı sahih (veya geçerli) olur." (H.Ec. 2/11)
Açıklama: Muayyen bir şahsı, sözle yapacağı tasarruflardan men etmeye "hacr"; hakkında hacir kararı bulunan şahsa da "mahcur" adı verilmektedir. "Sefih" de malını faydasız işlere sarf ve masraflarında israf ve savurganlıkla telef eden kimseye verilmiş bir isim bulunmaktadır.
2459 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Zeyd (isimli şahıs), Amr'a sattığı evi, teslim etmezden önce diğer bir şahsa satacak olsa, ilk satış batıl olmaz." (H.Ec. c. 2/10)
Açıklama: İlk satıştaki icap ve kabul ile ticari akid yerine gelmiş olur. Artık o mal, müşterinin mülkü olmuş ve satıcının onda bir tasarruf hakkı kalmamıştır. Bu itibarla, mal sahibinin, sattığı malın bedelini müşteriden tahsil etmekten başka, mal üzerinde yeni bir tasarrufa girişmesi caiz değildir.
2460 - Ali Efendi Fetvalarından: "Müşteri, satıcıya şu kadar iş gördürmek şartı ile bir mal satın alsa, bey'i fasid olur." (H.Ec. c. 2/10)
2461 - İbni Nüceym Fetvalarından: "(İyiyi kötüyü) ayırt edecek durumdaki çocuğun, veli veya vasisinin izni ile, alış veya satışı sahih olur." (H.Ec. 2/8)
2462 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Satıcı, 'Satış bedelini yarın getirirsen ne alâ, getirmeyecek olursan aramızdaki satış (akdi) bağlanmış olmasın' diye satış yapsa, (müşteri de) satış bedelini yarınki günde teslim etse, satış sahih olur." (H.Ec. 2/8)
Açıklama: Bu satışta ileri sürülen şart, satış akdini teyid eder durumda olduğundan ve müşteri tarafından da belirtilen zamanda bedeli teslim edilmiş bulunduğundan, satış sahih görülmektedir.
2463 - Netice Fetvalarından: "Bedeli söylenmeden veya para almamak şartı ile satış sahih olmaz." (H.Ec. 2/7)
Açıklama: Satış, bir malın diğer bir mal veya para ile mübadelesi demektir. Malın bedeli ve onun miktarı belirtilmeden "Bu malı senden satın aldım" yahut, "Bu malı bedelsiz olarak satın aldım" demek, sahih bir satış tarzı olamaz.
2464 - Ali Efendi Fetvalarından: "(Satışına) hacr konulmuş bir ma'tuhun (bunamış kimsenin) yapacağı satış sahih olmaz." (H.Ec. 2/7)
Açıklama: Bunaklık getirmiş, ne yaptığını bilmeyen, kârı zararından ayırt edemeyen ve bu sebeple satıştan mahcur bulunan bir bunağın yapacağı satış sahih ve geçerli sayılmaz.
2465 - Ali Efendi Fetvalarından: "(Kârı zarardan) ayırt edemeyen küçük çocuğun (bir malı) satışı sahih olmaz." (H.Ec. 2/7)
2466 - Behce Fetvalarından: "Borçlu bulunan Zeyd, borcunu ödemek için çocuğunu satmaya güçlü olmaz." (H.Ec. 2/9)
2467 - Behce Fetvalarından: "Satıcıya kiralanmak şartı ile akar satışı sahih olmaz." (H.Ec. 2/9)
2468 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, bir malını, daha sonra gene kendisine satmak şartı ile satacak olsa, sahih olmaz." (H.Ec. 2/9)
2469 - Netice Fetvalarından: "Müşteri, satılmış olan malı belirli bir şahsa satmak şartı ile satın alsa, (satış muamelesi) fasid olur." (H.Ec. 2/9)
2470 - Ali Efendi Fetvalarından: "Parayı ne zaman müşteriye geri çevirecek olursa, satılan malı almak şartı ile satış fasid olur." (H.Ec. 2/9)
2471 - Ali Efendi Fetvalarından: "Bir ağacı, müşterinin kökünden söküp alması şartı ile satış yapmak sahih olur." (H.Ec. 2/9)
2472 - Ali Efendi Fetvalarından: "Devamlı delilik ile mecnun kimsenin satışı ve satın alması sahih olmaz." (H.Ec. 2/6)
2473 - Ali Efendi Fetvalarından: "Devamlı bir delilik ile hasta bulunan Hind, mülkü bulunan menzilini kocasına satsa, (Hind'in) babası, velayeti cihetiyle, bahsi geçen kocadan evi geri alıp korumaya güçlü (ve salahiyetli) olur." (H.Ec. 2/6)
2474 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd'in, hasta olup aklı başından tamamen gitmiş bir halde iken vaki olan satışı sahih olmaz." (H.Ec. 2/6)
2475 - Nüceym Fetvalarından: "Bahçede yetişip bazısı erişip bazısı erişmeyen patlıcanı, malum olan bir bedelle satış caiz olur." (H.Ec. 2/6)
2476 - Ali Efendi Fetvalarından: Zeyd, arsasında bir iş görmeden biten otu, biçmeden satsa sahih olmaz." (H.Ec. 2/7)
2477 - Netice Fetvalarından: "(Bir malın satıcısını) ölesiye kadar görüp gözetmek şartıyla yapılan satış, fasiddir" (H.Ec. c. 2/8)
Açıklama: Bir malın sahibi, mülkiyeti altındaki bir şeyi sattığı zaman, onda herhangi bir alâkası kalmaz. Satışı bir şarta bağlayarak, müşteriden faydalanma, İslâmi ölçülere uygun görülmemektedir.
2478 - Ali Efendi Fetvalarından: "Bir köyün kenarında eskiden bir mera (otlak) olarak kullanılan yerin satışı sahih olmaz."(H.Ec. 2/8)
Açıklama: Meralar, metruk araziden olup umum halkın istifadesine bırakılmıştır. Bu itibarla, onu herhangi bir şahsın satışa çıkarması, sahibi olmadığı bir araziyi satmaya kalkışması demektir. Böyle bir satış sahih olmayacağı için satılan yeri almaya özenmemelidir.
2479 - Ali Efendi Fetvalarından: "Satış sözleşmesi yapılırken, tahmin ediciler (ehl-i vukuf) ne kıymet takdir ederse o kıymet olsun, deyip sözleşme yerinde kıymet takdir olunmasa, satış sahih olmaz." (H.Ec. 2/8)
2480 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Unda kile veya tartı ile, selem (satışı) caiz olur." (H.Ec. 2/7)
2481 - Netice Fetvalarından: "Zeyd, şu kadar eşyasını Amr'a sattığı sırada Amr da Zeyd'e şu kadar eşyasını satmak şartı ile alış yapsa, bu satış fasid olur." (H.Ec. 2/8)
Açıklama: Yukarıda da belirtildiği üzere, akdin gereği olmayan ve akde kuvvet kazandırmayan bir şarta bağlanarak yapılan satış sahih olmaz.
2482 - Abdürrahim Fetvalarından: "Kirasının tamamını kendi almak şartı ile dükkânını bir kimseye satsa (akid) sahih olmaz." (H.Ec. c. 2/4)
2483 - Abdürrahim Fetvalarından: "Müteaddit odaları bulunan bir evin, belirtmeden ve hudut çizmeden şu kadar adedini satsa sahih olmaz." (H.Ec. 2/3)
2484 - Abdürrahim Fetvalarından: "Zeyd, 'Sırtımda olan elbisemden başka ne kadar malım varsa mehri karşılığında karım Hind'e sattım' dese, bahsi geçen satış sahih olmaz." (H.Ec. 2/3)
2485 - Behce Fetvalarından: "Bedeli söylenip, aldım-sattım denilmeksizin parayı alıp malı vermek suretiyle satış ve alış (akdi) sahih olur." (H.Ec. 2/4)
Açıklama: Bugün, birçok alışverişler, bu fetvanın cevazı çerçevesinde cereyan etmektedir. Müşteri, bir malın fiyatını sormakta, işine geliyorsa çıkarıp parayı vermekte ve malı alıp gitmektedir. Öyle bir alışverişte "icab ve kabul" sözle olmasa bile fı'len tahakkuk etmektedir.
2486 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Zeyd, ekilmiş şeylerden bulunan hissesini, ortağının izni olmaksızın başkasına satsa sahih olmaz." (H.Ec. 2/3)
2487 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Borçları, bıraktığı maldan daha fazla olduğu halde vefat eden Zeyd'in mirasçıları, alacaklıların izni ve hakimin emri olmaksızın terekeden bir şey satsalar geçersiz olmaz." (H.Ec. 2/4)
2488 - Netice Fetvalarından: "Satıcı, üzerindeki binayı söküp atmak üzere arsayı satsa, sahih olmaz." (H.Ec. 2/5)
2489 - Ali Efendi Fetvalarından: "Hayvanın karnındaki yavruyu, doğmadan önce satmak, fasid satıştır." (H.Ec. 2/4)
2490 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Satıcı, müşteriye 'Üç gün muhayyersin' demesi ile muhayyerlik lâzım olur." (H.Ec. 2/5)
2491 - Behce Fetvalarından: "Gebe bulunan hayvanın (karnındaki) yavru hariç tutularak yapılacak bir satış sahih olmaz." (H.Ec. 2/8)
Açıklama: Ana karnındaki yavru, anasına tabi olarak satışa dahil olur. Onun mubayaadan hariç tutularak anasının satışı sahih olmaz.
2492 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Zeyd (isimli şahıs), şu kadar altını bir miktar gümüş karşılığında Amr'a satışta bulunsa, her ikisi de oradan ayrılmadan mübadele ettikleri altın ve gümüşü alacak olsalar, satış muamelesi sahih olur." (H.Ec. c. 2/2)
Açıklama: Altını gümüş veya kâğıt para karşılığında peşin olarak satış caiz ise de veresiye olarak satılamaz. Bunların veresiye satışı "Ribâi nesie" olur.
2493 - Netice Fetvalarından: "Dilsiz olan şahsın, belirli işaretle yapacağı satış muamelesi sahih ve makbul olur." (H.Ec. 2/2)
2494 - Netice Fetvalarından: "Akar satışında kabzdan önce müşterinin satılan malı, başkasına satması sahih olursa da menkul mallarda sahih olmaz." (H.Ec. c. 2/3)
2495 - Netice Fetvalarından: "Araziden bir yerin satışında (satış sırasında) sözü edilmediği zaman, (yer içindeki) ağaçlar, satışa dahil olur." (H.Ec. c. 2/3)
Açıklama: Ağaçlar, arazinin müştemilatındandır. Satıştan müstesna olabilmesi için, satış sırasında mal sahibi tarafından bir şart olarak ileri sürülmesi gerekir. Böyle yapılmadığı takdirde onlar da satışa dahil olur.
2496 - Behce Fetvalarından: "Ev satışında, evin altındaki mahzen (veya bodrum), satışta anılmayacak olursa satışa dahil olur." (H.Ec. c. 2/3)
Açıklama: Zamanımızda müstakil kat haline getirilmiş bodrumlar ayrı bir satışa tabi tutulmaktadır. Fakat sadece bir boşluktan ibaret bulunan odun ve kömür koymaktan başka bir işe yaramayan ve kabil-i iskân olmayan bodrumlar, üstünde bulunan evin satışında istisna edilmiş bulunmaz ise, satışa dahil olur.
2497 - Abdürrahim Fetvalarından: "Ev satışında, evin bahçesindeki taş yığını (satışa dahil olduğu) anılmayacak olursa, satışa dahil olmaz" (H.Ec. c. 2/3)
Açıklama: Yığın halindeki taş, yapılmış bulunan evin müştemilâtına dahil değildir. Bu sebeple satışa dahil olduğu ifade edilmedikçe, müşteri taşlara sahip çıkamaz. Onlar, ev sahibine kalır.
2498 - Abdürrahim Fetvalarından: "Zeyd, bağını satışa çıkardığında, bağın içindeki kuyu, satış sırasında bahsi geçmese de satışa dahil olur." (H.Ec. 2/3)
2499 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Zeyd, bir malını Amr'a satıp teslim etmeden önce, satış bedelinde artırma yaparak gene Amr'a satıp teslim etse, birinci satış münfesih olup ikinci satış sahih olur." (H.Ec. 2/2)
