Peygamber Efendimiz, üç kere tekbir getirip, Allâhü Teâlâ'ya hamdü senâda bulunduktan sonra şöyle buyurdu:
"Allah birdir. O'ndan başka ilah yoktur. O'nun şerîki ve nazîri yoktur. O Yüce Allah, vaadini yerine getirdi. Kuluna yardım etti. Aleyhimize toplananları, yalnız başına hezîmete uğrattı. Câhiliyete âit bütün gururlar, bütün kan ve mal davaları ayaklarımın altındadır. Onları mahvediyor, kaldırıyorum.
Ey Kureyş cemaatı! Allâhü Teâlâ Hazretleri câhiliyet gururlarını, geçmişler ile gururlanmağı sizden uzaklaştırmış ve kaldırmıştır. Bütün insanlar Âdem'dendir. Âdem de topraktandır. Nitekim Yüce Allah buyuruyor ki; «Ey Nâs! Biz sizi, bir erkekle bir dişiden yarattık. Sizi muhtelif milletlere, kabîlelere ayırdık. Tâ ki tanışasınız diye. Allâh'ın nazarında en ekreminiz, en şerefliniz, Allah'dan en çok korkanınızdır. Allah her şeyi hakkıyla bilen, her şeyden haberdar olandır. Muhakkak Cenâb-u Allah ve Rasûlü, sekir veren, insanı sarhoş eden şeyleri haram kılmıştır."
Peygamber Efendimiz, bu hutbesiyle, Allâh'ın birliğini, hak dînin esaslarını, insanlar arasında eşitlik ve mü'minler arasında kardeşlik olduğunu îlan etti.
Hazreti Peygamberimiz, bu hitâbesinden sonra, orada toplanan halka bir göz gezdirmiş, İslâm'ı mahvetmek için her kötülüğü yapmış ve yaptırmış olan Kureyş reislerinin, şimdi orada bulunduğunu görmüştü. "Ey Kureyş cemaatı! Ey Mekkeliler! Ne dersiniz? Şimdi hakkınızda Benim ne yapacağımı sanırsınız? Benden ne beklersiniz?" diye sordu.
Bütün Kureyş reisleri, korkularından önlerine bakıyorlardı. Biz, Senin hayır ve iyilik yapacağını sanır, Senden hayır bekleriz. Sen kerem ve iyilik sâhibi bir kardeşsin. Kerem sâhibi bir kardeş oğlusun. Gücün yetti iyi davran." dediler.
Rasûlü Ekrem; "Benim hâlimle, sizin hâliniz, Yûsuf (A.S.)'ın kardeşlerine dediği gibi olacaktır. Yûsuf (A.S)'ın kardeşlerine dediği gibi, Ben de; «Size, bugün hiçbir başa kakma ve ayıplama yok. Allah sizi yarlığasın, O esirgeyicilerin en esirgeyicisidir (Sûre-i Yûsuf, âyet 92)» diyorum. Hepinizi affettim. Bu gün, size karşı bir günah, tekdir ve cezâ yoktur. Herkes işi gücü ile meşgul olsun." dedi ve Kureyş hakkında umûmî bir af îlan etti.
Peygamber Efendimiz, başta, (Hz.Hamza'nın ölüsüne bile hakâret eden) Hind olmak üzere, bütün düşmanları affetti. Ebû Cehil'in oğlu Ikrime'yi, Saffan'ı, Hz.Hamza'nın katili Vâşi'yi bile affetti. Yalnız; "Vâşi gözüme görünmesin. Sevgili amcamı hatırlayınca içim parçalanıyor." dedi.
Kendisine ve Sahâbelerine tüyleri ürpertici işkenceler yapmış, Müslümanları kızgın kumların üzerine yatırarak, göğüslerini dağlamış, en kıymetli Sahâbelerinin kanına girmiş, ciğerini kemirmiş bir kavim hakkında umûmî af îlan ediyor! Her türlü fırsat elinde olduğu halde onları serbest bırakıyor! Şüphe yok ki, büyüklüğün bu derecesi, ancak Peygambere mahsus, müstesnâ bir hâlettir.
Öğle vakti olunca, Hz.Bilâl'i çağırarak, kırılan en büyük Hübel putunun olduğu yere çıkıp ezân okumasını emretti. Fahri Kâinât Müslümanlara imam olarak namazı bizzat kendisi kıldırdı. İşte o günden bugüne, Kâbe'de her gün beş vakit ezân okunur ve namaz kılınır.
Bundan sonra Peygamber Efendimiz, Safa tepesinde yüksekçe bir yerde oturdu. Müslümanlığı kabul edecek olanlar, bölük bölük oraya gelip, güçleri yettiği kadar Allâh'ın ve Rasûlünün emirlerini dinleyecekleri ve itaat edecekleri hakkında, Peygamber Efendimizin elinden tutarak, eline vararak, birer birer bağlılık beyânında bulundular ve söz verdiler. Erkek kadın, büyük küçük bütün Mekkeliler geldiler. Evvela erkekler, sonra kadınlar gelip bîat ettiler.
Erkeklerden sonra kadınlar da bîat ettiler. Kureyş kadınlarından, Ebi Tâlib kızı Hz.Ümmü Hâni, Asım kızı Ümmü Habibe, Atike, İkrime'nin zevcesi Ümmü Hakim, Hâlid ibn-i Velid'in kızkardeşi Fahite, Ebü Süfyan'ın zevcesi Hind ve daha bâzı îtibarlı Kureyş kadınları, bir gurup hâlinde, bîat etmek üzere Peygamber Efendimizin yanına geldiler. Bunlar içinde, vaktiyle Uhud muhârebesinde Peygamber Efendimizin amcası Hz.Hamza'yı öldürten ve öldürttükten sonra karnını deşerek ciğerini çıkarıp ağzında çiğneyen Hind, Efendimize bîat ederken, kendisini bildirmemek için yüzünü örtmüştü. Rasûlü Ekrem, onu tanımış fakat tanıdığını belli etmeyip affetmişti.
Rasûlüllah'ın büyüklüğü, Hind üzerinde öyle büyük bir tesir yapmıştı ki Hind, şu sözleri söylemekten kendini alamadı: "Bu güne kadar en sevmediğim çadır, Senin çadırındı. Fakat, bugün Senin çadırından daha sevimli bir çadır göremiyorum."
Hind; "Yâ Rasûlellah! El tutuşup Sana bîat edelim mi?" diye sordu.
Peygamber Efendimiz; "Ben kadınlarla el tutuşmam. Benim yüz kadına birden hitap etmem, her bir kadına ayrı ayrı hitap etmem gibidir." buyurdu.
Rasûlü Ekrem, eline bir bez sarıp, kadınlar ellerini Peygamber Efendimiz'in bez sarılı elinin üzerine koymak veya bir kap içinde getirilen suya elini batırdıktan sonra onu kadınlara verip, onlar da ona ellerini batırmak suretiyle bîat etmişlerdir. Kadınlar bîat ederken bîat maddeleri olarak, şöyle söylüyorlar ve ahid veriyorlardı:
"Allâh'a şirk koşmayacaklar (hiçbir şeyi eş ve ortak tutmayacaklar), hırsızlık yapmayacaklar, zinâ etmeyecekler, evlatlarını öldürmeyecekler, hiç kimseye iftira ve buhtanda bulunmayacaklar, hak olan herşeyde Peygamber'e itaat edecekler, darlık ve varlık zamanında Peygamber'e sâdık kalacaklar." Bunlara dâir söz verip bağlılık beyânında bulunup, ahd-i mîsak ediyorlardı.
Peygamber Efendimiz, Mekke'de 15 gün kaldıktan sonra Kureyş'e Müslümanlığı öğretmek için Muaz ibn-i Cebel'i bırakıp, Medîne'ye döndüler.
Huneyn, Mekke ile Tâif arasında, Tihame bölgesinde, bir çok inişli çıkışlı, dar geçitleri ve gizli yolları bulunan, Mekke'ye üç gecelik mesâfede Zülmecaz panayırının kurulduğu yerin yanında, geniş bir vâdîdir.
Peygamber Efendimiz'in Mekke'yi fethinden sonra, bütün Hicaz ülkesi Müslümanlığı kabule başlayınca, en kuvvetli putperestlerden olan Havazin ve Sakif kabîleleri, aralarında ittifak yaparak, İslam selinin karşısına çıkmağa niyetlendiler. Dediler ki: "Muhammed, kavmiyle harpten kurtuldu. Şimdi bizimle harp eder. O bize hücum etmeden, biz O'na edelim"
Mâlik ibn-i Avf başkanlığında toplandılar. Bunlara, içlerinde Sa'd ibn-i Bekir kabîlesi de olduğu halde birçok kabîleler iltihak ettiler. Bu kabîle, Allah Rasûlünün süt annesinin kabîlesi idi. Bu kabîlede Düreyd isminde harp ilminden çok anlayan bir ihtiyar bulunuyordu. Tecrübesinden istifâde için onu da harp meydanına getirmişlerdi.
Mâlik ibn-i Avf, ordusuna, kadınlarını, çocuklarını, mallarını ve hatta hayvanlarını bile beraberlerinde harp meydanlarına getirmelerini emrederek getirtmişti.
İhtiyar Düreyd; "Burada ben ne için deve böğürmeleri, eşek anırmaları, hayvan sesleri, davar melemeleri, çocuk ağlamaları duyuyorum?" diye sordu.
Mâlik; askerlerin dönüp kaçmaması için karıları ve mallarını da beraber getirdiğini söyledi.
İhtiyar kurt Düreyd, Mâlik'in bu tedbirine karşı çıktı; "Bozgunu böyle şeyler önleyemez. Ancak senin, kılınçlı adamın ve oklu askerin olursa bozgunun önüne geçilebilir. Eğer yenilirseniz, karılarınızı kendi ellerinizle esir vermek zilletine düşersiniz" dedi.
Mâlik, Düreyd'in görüşüne iştirak etmedi. 160 yaşındaki bu ihtiyar bunamıştır diye düşündü. Fakat, onun sözleri başında patlayacaktı.
Mâlik, ordunun arkasına kadınları, onların arkasına develeri, onların arkasına sığırları, daha sonra koyunları dizdi. Bütün bunları ordunun kaçmaması için yapmıştı. Fakat, neticede bunların hiçbiri fayda vermeyecekti. Mâlik'in 20 bin kişilik ordusu, vâdînin dar bir boğazını iki taraftan tutmuştu.
Peygamber Efendimiz, Havazin ve Sakif kabîlelerinin harbe başlamak üzere olduğunu öğrendiğinde, Attab ibn-i Eseb'i Mekke'ye idâreci, Muaz ibn-i Cebel'i İslam esaslarını öğretecek muallim tâyin etti. 5 Şevval cumartesi günü, 2.000'i Mekke'li olmak üzere 12.000 kişilik bir kuvvetle, Mekke'den Havazinlilere doğru hareket etti. Bu sefere, aralarında kadınlar da olduğu halde Mekke'li müşriklerden 80 kişi de kabîle gayreti ve ganîmet düşüncesiyle İslam ordusuna katıldılar. Müslümanlar, o zamana kadarkinden daha kalabalık bir ordu ile Huneyn mevkiine gelip, düşman karargahına yakın bir yerde konakladılar.
Peygamberimiz, seher vakti orduyu savaş düzenine koydu. Bayraktar ve sancaktarlara, bayrak ve sancaklarını verdi. Muhâcirlerin sancağını Hz.Ali'ye, bayraklarını Sa'd ibn-i Ebi Vakkas'a ve Hz.Ömer'e verdi. Hazrecinkini Hubab ibn-i Münzir'e, Evsin sancağını Useyd ibn-i Hudayr'a ve diğer sancakları kabîle reislerine verdi. Kendisi de zırhını ve miğferini giyerek devesine bindi. Müslümanları harbe teşvik etti. Sadakat ve bağlılık gösterirler, güçlüklere göğüs gererek sebat ederlerse, fetih ve zafere kavuşacaklarını müjdeledi.
Müslümanlar, daha önce hiç görmedikleri çokluk ve kalabalıklarını görünce, biraz kendilerine güvendiler. Baştan aşağı silahlanmış askerlerin yürüyüşünden çöl âdeta titriyordu. «Artık bize azlık yüzünden mağlup olmak yok. Bu ordu hiç mağlub olur mu?» diye düşünenler olmuştu.
Huneyn vâdisine, sabahın alacakaranlığında savaş düzeni hâlinde inilmeğe başlanmıştı ki, vâdinin etrafında pusu kurmuş olan düşmanın çenberine düşüldü. Gururlanmak Müslümanlara ve hele hele şerefli Eshaba hiç yakışmayacağı için Mevlâmız bu durumu hem onlara ve hem de onların şahsında kıyamete kadar gelecek olan bütün Müslümanlara ibretli bir ders kıldı.
Gururla laf söyleyen Müslümanlar, daha sözlerini bitirmeden, düşman, boğazın dar yerindeki pususundan kalkarak Müslümanları ok yağmuruna tuttu. Bu âni karşılaşmadan sonra, Müslümanların ordusunda bir bozgun baş gösterdi. Peygamberimiz'le birlikte gelip, Müslümanların bozguna uğradıklarını gören bâzı Mekkeliler, (kalbinde henüz Müslümanlık kökleşmemiş olan yeni Müslümanlardan bâzıları) kendi aralarında konuşmağa başladılar.
Ebû Süfyan; "Bu bozgunun denize kadar önü alınmaz" dedi.
Birisi de; "Bugün sihir bozuldu." demişti.
Süheyl ibn-i Ömer; "Muhammed ve Eshab'ı bir daha düzelemez, savaşamaz" dedi.
Ikrime ibn-i Ebû Cehil; "Bu, yerinde bir söz değildir. İşler ancak Allâh'ın elindedir. Muhammed (S.A.V)'in elinde bir şey yoktur. Bugün harp, O'nun aleyhine ise, yarın muhakkak O'nun lehine olacaktır." dedi.
Allâh'ın Yüce Peygamberi, harp meydanında Hz.Ebû Bekir, Hz.Ömer, Hz.Ali, Hz.Abbas... (R.A.) ile kalıverdi. Kaçanlar mağlubiyet ve bozgun haberini Mekke'ye ulaştırdı.
Allâh'ın Nusreti İle Müslümanların Tekrar Toparlanması
Bu karışık durumda Peygamber Efendimiz, kaçanları durdurmağa çalışıyor, koca bir düşman ordusu karşısında yalnız kaldığı halde yine dâvasından dönmüyor, hak dâvasında sabit olduğunu ısrarla belirtiyor, düşmanlara ve kaçanlara karşı sağına soluna dönerek; "Enen'nebiy lâ kizib, enebnü Abdülmuttalib lâ kizib" diye haykırıyordu. Fakat, kaçışanlardan hiçbirinin döndüğünü görmüyordu.
Ayrıca, bu esnâda amcası Abbas'ın gür sesi dağılanları, Peygamberin etrafında toplanmağa çağırıyordu. Hz.Abbas, Medînede seher vakti Kâ'b mevkiindeki hizmetçilerine Seli dağının tepesinden seslenir ve sekiz millik uzaklıktan sesini onlara duyururdu. Hz.Abbas (R.A.); "Ey Ensar topluluğu! Ey Rıdvan bîatı topluluğu! Ey Akabede bîat eden Ensar! dönünüz...!" diye seslendi.
Bütün vâdide olanlar O'nun gür sesini işitti. Hepsi ölüm üzere yaptıkları bîatı hatırladılar. Duyan mıhlanıp kaldı. Mıhlanıp kalan önündekini durdurdu.
Dâveti işiten Müslümanlar, "Lebbeyk, Lebbeyk (emrindeyiz, emrindeyiz)" diyerek atlarının ve develerinin eğerlerini geri çevirerek Allah Rasûlüne doğru koştular.
Onların bu dâvete icâbet edişleri develerin, ineklerin yavrularını özleyerek gelişlerini andırıyordu. Sanki, evvelâ geri dönenler başka, tekrar dönenler başka insanlardı. Sanki, Sahâbilik onlardan bir an kalkar gibi olup tekrar yerine oturmuştu, nehir tersine dönmüştü. Hep birden toplanıp düşmanın üstüne sel gibi atıldılar.
Fahri Kâinât o esnâda; "işte fırın şimdi kızıştı." buyurdu. Yerden bir avuç toprak alarak, müşriklerin yüzüne doğru «yüzleri kara olsun» diye savurdu. Büyük bir mûcize zuhur etti. Havazinlilerden, gözlerine ve ağızlarına toprak veya kum dolmadık bir kimse kalmadı.
Gökten düşen demir parçalarının taşların üzerine vurmasıyla çıkan sesler gibi sesler duyulmağa başladı. Hz.Ali onların bayraktarlarını da öldürünce, şiddetleri kesildi. Müslümanların elinden kurtulmak için, son sür'at kaçmağa başladılar. Kısa zamanda düşman dağıldı. Artık öldürülen öldürülene, esir edilen esir edilene, kaçan kaçana... Tam gâlip gelecekleri sırada, mağlub olup hezimete uğramaları onlara büyük bir ders olmuştu.
Talha Hazretleri, müşriklerden 20 kişiyi katlederek rekor kırmıştı. Hâlid ibn-i Velid (R.A.) da çok düşman katletmesinden dolayı, derin yara almıştı.
Huneyn Muhârebesinin bidâyetinde Müslümanlar, biraz mağlubiyet acısını tattıktan sonra Allâh'ın yardımıyla gâlip geldiler, zafere eriştiler.
Bu hususu Kur'ân-ı Kerim'de, Cenâb-u Hakk şöyle beyân ediyor: "Andolsun ki Allah, bir çok harp yerlerinde ve Huneyn gününde size yardım etmiştir. O Huneyn günündeki çokluğunuz, o zaman size ucub vermişti. Bu, size gelecek kazadan bir şeyi gidermeğe yaramamıştı. Yeryüzü o genişliğine rağmen size dar gelmişti. Nihâyet bozularak gerisin geri dönüp gitmiştiniz. Sonra Allah, Rasûlü ile mü'minlerin üzerine sekînetini «kuvve-i mâneviyesini» indirdi, görmediğiniz, «melek » ordularını indirdi ve kâfirleri azaplandırdı. Bu, o kâfirlerin cezâsı idi." (Sûre-i Tevbe, âyet 25-26).
Müşriklerden 300 kişi öldürülmüş, Müslümanlardan 70 şehid verilmişti. Ayrıca bu harpte, daha önceki harplerin hiçbirinde elde edilmeyen ganîmet elde edildi. Şöyle ki: 24.000 deve, 40.000 koyun, 4.000 okka gümüş, 6.000 esir alındı.
Müşriklerin kumandanı Mâlik'in bozulan ve kaçan ordusunun bir kısmı Tâif'e sığındı, diğer bir kısmı ise Nahle'ye, geri kalanlar da Evtas mevkiinde karargâh kurdular. Rasûlü Ekrem, Evtas'da onları tâkip vazîfesini Ebû Amr (R.A.)'a vermişti. Ebû Amr, onlarla çarpıştı. Birçoklarını öldürdükten sonra ağır yaralanınca, yerine Ebû Mûsal Eş'arî'yi geçirdi. Ebû Mûsal Eşari, onları bulundukları yerde perişan etti. Mallarını ve aldığı esirlerle birlikte geri dönüp, Rasûlüllah'a geldi.
Esirlerin içinde, beni Saad kabîlesinden Hâris'in kızı Şeymâ da vardı. Şeymâ, Rasûlü Ekrem'in süt kızkardeşi olduğunu haber verince hemen huzura çıkarıldı.
Rasûlü Ekrem, süt kardeşini hemen tanımış ve gözlerinden yaşlar akmağa başlamıştı. Onunla alâkadar oldu. Hırkasını çıkarıp yere serdi. Onu üzerine oturttu. Ona çok hürmette bulundu ve kendisine bir köle, bir cariye, iki deve ve bir miktar koyun vererek, kabîlesinin Müslüman olanlarına iâde etti.
Havazin'den, Peygamber Efendimize ricâda bulunmak için bir heyet gelmişti. Peygamber Efendimiz onlara; "Malınızı mı yoksa âilelerinizi ve çocuklarınızı mı istiyorsunuz?" diye sordu. Onlar da; "Âile ve çocuklarımızı istiyoruz" dediler.
Bunun üzerine Peygamberimiz, kendisine ve Abdulmuttalib oğullarına düşen esirlerin hepsini serbest bıraktı. Bunu gören diğer Eshab da kendilerine düşen bütün esirleri serbest bıraktı. Böylece 6 bin esir serbest bırakılmış, hürriyetlerine kavuşturulmuş oldu.
Rasûlü Ekrem, Havazin reîsi Mâlik'e haber göndererek: "Eğer gelip Müslüman olursa, onun da âilesi kendisine verilecektir." buyurdu.
O da geldi Müslüman oldu. Peygamber Efendimiz, onun da âilesini serbest bıraktı. Mallarından ayrı olarak kendisine 100 deve de verdi. Havazinliler ve Mâlik çok duygulandılar ve çok sevindiler. Kalpleri fetholdu. Müslüman oldular.
Tâif; rakımı yüksekçe, akarsuları, ekinleri, hurma bahçeleri, üzüm bağları bulunan, muz ve sair meyvalar yetişen, Mekke'nin doğusunda, Mekke'ye yaya yürüyüşüyle bir günlük mesâfede, kalelerle çevrili, büyük bir şehirdir.
Evtas'da bozguna uğrayan Sakifliler, Tâif'e sığınmışlardı. Kalelerini onarmışlar, bir yıllık gıda maddelerini kale içine toplayarak, kalelerini de içerden kilitleyip, savaşa hazırlanmışlardı.
Rasûlü Ekrem, onların bu fikirlerini öğrenip, maksatlarını anlayınca, Huneyn'in esir ve ganîmet mallarını, Mekke'ye on mil mesâfedeki Cîrâne mevkiinde, bir miktar askerin nezâretinde bırakarak, Tâif'e yürüdü. Öncü kuvvetlerin başına, Allâh'ın çekilmiş kılıncı Hz.Hâlid'i, kumandan tâyin etti. Peygamberimiz, çok geçmeden Tâif'e geldi ve kaleyi tamamen kuşattılar. Kalenin yanına karargâh kurdular. Fakat, düşmanlar Müslümanları şiddetli ok atışına tuttular. Müslümanların attıkları oklar, Tâiflilerin attıkları oklarla havada çarpışarak, geri dönüp Müslümanların üzerine düşüyordu. Müslümanlardan birçoğu yaralandı. Oniki kişi de şehid oldu. Müslümanlar ok menzilinden biraz yükseğe çekildiler. Muhasara böyle 18 gün kadar devam etti.
Düşman, kalelerinden çıkmayınca Hâlid ibn-i Velid, onların kale arkası savaşmalarından bıkmış ve usanmıştı. Meydana çıkarak, kendilerinden; meydana çıkıp, kendisiyle çarpışacak er istedi. Bunun üzerine Abdi Yâlil, Hâlid ibn-i Velid'e şu cevabı verdi: "Kalenin içinde sana karşı çarpışacak biri yoktur. Biz yiyeceğimiz bitinceye kadar burada kalacağız. Eğer sen, bu yiyecekler bitinceye kadar beklersen, hepimiz kılıçlarımızla sana iner, hiç kimse kalmayıncaya kadar dövüşürüz".
Muhasara uzuyordu. Selmânı Farisî'nin; "Yâ Rasûlellah! vaktiyle biz Faris ülkesinde, düşmanımızı mancınıkla yenerdik, onlar da bizi mancınıkla yenerdi. Eğer mancınık olmazsa uzun zaman otururduk." demesi üzerine,
Peygamber Efendimiz, mancınık yapılmasını emretti. Önce Selmân-ı Farisî eliyle bir mancınık yapıp Tâife karşı dikti. Kalenin duvarını delmek için bu ağaçtan yapılmış tanklarla saldırdılar. Fakat, Tâifliler ve Sakifliler, bunların üzerine kızdırılmış sapan demirleri ve şişler atarak tankları yakıyorlar, içindekilerin kaleye yanaşmasına fırsat vermiyorlardı.
Nihâyet Allah Rasûlü; "Bir üzüm asması kesene, cennette bir üzüm asması mevkii var." diyerek Tâiflilerin üzüm asmalarının ve bağlarının kesilmesini emretti. Meyvesi yenmeyen ağaçtan herkesin beşer tane kesmesi emrolundu. Bu onları bezdirip boyun eğdirmek içindi.
Taifliler, bağları ve hurmalıkları kesilmeğe başlanınca şöyle bağırdılar: "Onu, Allah ve merhamet için bırakın."
Allah Rasûlü de; "Ben bağınızı Allâh'ın rızasını ve akrabâlık hakkını gözeterek bırakıyorum." buyurarak asma ve hurmaları kestirmekten vazgeçti.
Daha sonra, Allah Rasûlü bir münâdi çıkartarak; "Kim kaleyi terkeder, bize gelirse o, emindir." diye bağırmasını emretti. Bu nidadan sonra on kişi kaleden çıktı ve Müslümanlara iltica ettiler.
Allah Rasûlü, Sakif kalesinin şiddet durumunu görünce, fethin nasip olamayacağını anladı. Nevfel bîniMuâviye ile gitmek veya kalmak hususunda istişare etti. Nevfel bîn-i Muâviye de şöyle dedi: "Ey Allâh'ın Rasûlü! tilki inindedir. Burada kalırsanız onu alırsınız. Onu terkederseniz, size zarar vermez."
Bâzı Sahâbiler, Peygamber Efendimiz'den, Sakif için bedduâ etmesini istediler. O da; "Allâhım Sakif'e hidâyet nasip et, doğruyu göster. Onları bize getir." diyerek duâ buyurdu.
Rasûlü Ekrem burada daha fazla durmanın faydalı olmayacağına kanâat getirerek, dönmeğe karar verdi. Ordusuyla birlikte Tâif'den, Cîrâne denilen yere gelip, konakladılar. Burada on günden fazla kaldılar.
Peygamberimiz, ganîmetleri bölüştürmeğe, dağıtmağa Ebû Cehm Huzeyfet-ül Adiyy'i me'mur ettiler. Herkese hisselerini dağıttırdı. Piyadelerden her birine ya 4'er deve, ya da bunların karşılığı olarak 40'ar koyun, süvarilere ise ya 12'şer deve, ya da bunların karşılığı olarak 120'şer koyun düştü. Yanlarında bir attan fazla at bulunduranlara, birden fazla atlar için hisse verilmedi.
Huneyn ganîmetinin taksiminde Rasûlüllah Efendimiz, yeni Müslüman olanları, daha Müslümanlığı yeni kabul etmiş Mekke ulularını hoşnut etmek için, ganîmette onlara fazlaca verdi. Ebû Süfyan ve oğluna 100'er deve, İkrime ibn-i Ebû Cehil, Hâris ibn-i Keled, Hâris ibn-i Hişam, Süheyl ibn-i Amr, Huveyt ibn-i Abduluzza gibi eşraftan sayılanlara da 100'er deve, ikinci derecede gelen diğer guruba ise 40'ar deve verdi.
Cenâb-u Hakk'ın hükmü olarak, alınan ganîmetlerden dâimâ beşte biri Allah ve Rasûlü yolunda hizmet için ayrılır, Peygamber Efendimiz'in tasarrufunda olur, geriye kalan beşte dördü, gâziler arasında taksim edilirdi.
Taksimat bu usul üzerine yapıldı. Peygamber Efendimiz, kendine ayrılan bu beşte birini de İslâmı yeni kabul etmiş, Müslümanlığa tam ısınmamış olan Mekke uluları ile Müellefe-i Kulüb'e taksim etti.
Mekke ulularından Ebû Süfyan'a, oğlu Muâviye ve Yezid'e yüzer deve, kırk okka altın, Ikrime bîn-i Ebû Cehil, Hâris ibn-i Hişam, Hüveyt ibn-i Abduluzza ile Süheyl ibn-i Amr'a da bu kadar mal verilmişti. Böylece, on kişi ayrıca taltif edilmiş oldu. Bunlar birinci derecede kalpleri İslâm'a ısındırılmak istenenlerdendi. Kalpleri İslâm'a ısındırılmak istenen bu kimseler, daha sonra en kuvvetli Müslümanlardan olmuşlardı. Ebû Süfyan'ın oğulları, Yezid ile Muaviye ve Hüveyt ibn-i Abduluzza, Rasûlü Ekrem'in kâtiblik hizmetinde bulunmuşlardı.
Rasûlü Ekrem, ganimet mallarını taksim ederken her zamanki gibi cömertti. Müellefe-i kulüb denilen kimselere fazla hisse verdi. Dünkü düşmanlarından bugün safları arasında gördüğüne de ihsanda bulunuyordu.
Kalpleri İslâmiyete alıştırılacak, ısındırılacak olanlardı. Peygamber Efendimiz, bütün bunlara sadaka ve ganîmetlerden vermek, güzel iyi muâmele etmekle;
Bâzılarından gelebilecek kötülükleri önleyip, Müslümanların gönüllerini rahatlaştırmağı,
İçlerinden Müslüman olanların İslâmiyette sebatlarını ve tebaalarının da onlara uyarak Müslüman olmalarını sağlamağı,
Müslümanlıkları henüz gelişmemiş olanların da Müslümanlıklarını geliştirip, güzelleştirmeği istemiştir.
Ganîmetlerin taksimi sırasında, bâzı zayıf görüşlü ve münafıklar, Rasulüllah'ın adaletli hareket etmediği iddia ve iftiralarında bulundular. Peygamberimiz buna çok üzüldü, bu haksız ithamlar karşısında sabır ve metanet içinde ikazda bulundu. Sonra devesine bindi ve devesinin hörgücünden bir kıl alarak şöyle dedi: "Ganîmetten hiçbir şey bende kalmadı, velev ki şu kıl kadar olsun. Hatta beşte bir benim hakkım da size verilmiştir. Ganîmetten, kim bir iplik haksız yere aldıysa kıyamette bu onun için ateştir."
Üzüntü Veren Söylentiler ve Ensârın Ağlaması
Allah Rasûlü'nün Kureyş'e ganîmetleri çokça vermesi, insanların en kıymetlilerinden olan Ensar'ın bâzıları arasında söylentilere yol açtı. Kureyş kabilesinden yeni Müslüman olanlar, harbe ilk defa giriyordu. Kendilerinin ise yıllardır, harplerde, darplerde, cihad hizmetlerinde olduklarını dikkate alarak; "Bu hâl acâiptir. Kureyş'e infak ediyor, bizi ise terkediyor. Kılıçlarımızdan onların kanları damlıyor, Peygamber artık kendi kavim ve kabîlesine kavuştu. Bizimle Medîne'ye döner mi hiç!" diyenler olmuştu.
Peygamber Efendimiz, bu söylentileri duyunca onları toplayarak endişelerini izâle etti ve dedi ki; "Ey Ensar! Ben bu hareketi Kureyş'i İslâma ısındırmak için yaptım. Siz ise dünyâlık, basit şeyler için gazaplandınız. Ben ise sizin imânınıza kefil oldum.
Ey Ensar! Onlar deve ve davar sürülerini alıp diyarlarına giderken, siz Allâhın Rasûlü'nü alıp memleketinize dönmeğe râzı değil misiniz? Sizin kavuştuğunuz, onların elde ettiğinden daha hayırlı ve üstündür."
Rasûlü Ekrem'in bu sorusu, bütün Ensarın beynindeki şüpheleri sildi süpürdü. Hepsi de; "Razıyız... razıyız, Yâ Rasûlellah!" dediler.
Bundan sonra, Rasûlüllah dedi ki: "Hayâtım, yedi kudretinde bulunan Allâh'a yemin ederim ki, eğer hicret olmasaydı ben Ensardan bir fert olmağı tercih ederdim. Eğer bütün halk bir yola dökülse, Ensar da bir yola dökülse, Ben Ensarın gittiği yolu tutardım. Ey Allâhım Sen Ensâra rahmet et. Onların oğullarını ve oğullarının oğullarını bağışla".
İçten gelen bu sözler Ensarın ruhlarına işledi. Gözyaşlarını tutamadılar. Öyle ağlamışlardı ki sakalları bile iyice ıslanmıştı ve hepsi birden; "Biz Allah Rasûlüne râzıyız. Biz ganîmet olarak sana razıyız. Eğer arzu edersen, bütün mülkümüzü de dünyâlık verdiklerine bağışla. Bizim maksadımız, Senin râzı olmaklığındır. Sensiz, dünyâ malı, bize lâzım değildir!" dediler.
Peygamberimiz, onların hallerine çok râzi oldu. Çoluk çocukları için hayır duâlarında bulundu. "Sizinle kıyâmet günü buluşma yeri Havz-ı Kevser'in başı olsun." buyurdu. Böylece Ensârı Kirâm da hoşnut ve mesrûr olarak dağıldılar.
Rasûlü Ekrem, harp işlerini ve ganîmetler mes'elesini bitirdikten sonra, Cîrâne de ihrama girdi. Geceleyin Mekke'ye gelerek tavafını yaptı. Yine, geceleyin Cîrâne'ye oradan da Medîne'ye dönmek üzere harekete geçti. Bütün ordu Medîne'ye sâlimen vardı.
Şâir Keab, müşrikler arasında meşhur bir şâirdi. Söylediği şiirlerle, Peygamberimiz'e sataşmalarda bulunmuş, diliyle Peygamber Efendimiz ve Eshâbını çok rahatsız etmiş olduğundan, hakkında Peygamberimiz; "Kim rastlarsa, Keab'ı öldürsün. Artık onun kanı helâl kılınmıştır." buyurmuştu. Mekke fethinde, Kâbe'nin örtüsü altına sığınmış olsalar da kanı heder, helâl kılınanlardan olup, öldürülmesine karar verilmiş olanlardandı.
Keab, öldürüleceğini duyunca kaçmıştı. Arabistan'da kabîleler arasında İslâmiyet sür'atle yayılmağa başlayınca Keab için sığınacak yer kalmamıştı. Nereye gitse kendisine «bize gelme» deniyordu.
Müslüman olmuş olan Keab'ın kardeşi, kendisine mektup yazarak; Rasûlüllah'a gelmesini Müslüman olup, afv dilemesini isteyerek şöyle yazmıştı: "Rasûlûllah (A.S)'ın yanına hiçbir kimse gelmemiştir ki kendisi «Allah'dan başka bir ilâh bulunmadığına ve Muhammed (S.A.V.)'in Rasûlüllah olduğuna şehâdet etsin de Rasûlüllah da onun Müslümanlığını kabul etmesin.» Bu mektubum sana vardığı zaman eğer canın sana gerekli ise Müslüman ol, acele Rasûlûllah'ın yanına gel".
Mektup Keab'a ulaşınca, Keab, Hz.Ebû Bekir (R.A.) haber göndererek, «Medîne'ye gelip, Müslüman olacağını, kendisini himâyesine almasını» istedi. Bilindiği takdirde, öldürüleceğinden korkuyordu. Gizlice Medîne yolunu tuttu. Hz.Ebû Bekr'e sığındı. Hz.Ebû Bekir (R.A.), onu Rasûlü Ekrem'in huzuruna çıkardı. "Yâ Rasûlellah bu adam bîat edecek." dedi.
Bunun üzerine Keab, hemen Rasûlü Ekrem'in elini tutarak, özür ve af diledi. Kendisinin Keab olduğunu bildirmiyordu. "Yâ Rasûlellah! Keab ibn-i Züheyr yaptıklarına pişman ve Müslüman olarak Senden eman dilemeğe gelmiş bulunuyordur. Ben onu Sana getirsem ona eman verir, kendisinin tövbesini ve Müslümanlığını kabul eder misin?" dedi.
Peygamberimiz; "Evet." buyurdu.
Bunun üzerine Keab ibn-i Züheyr; "Eşhedü en lâ ilâhe illallâh ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve Rasûlühû (Şehâdet ederim ki; Allah'dan başka ilah yoktur ve yine şehâdet ederim ki; muhakkak Muhammed (S.A.V) de Allahu Teâlâ'nın kulu ve Rasûlüdür." diyerek şehâdet getirdi, îman etti.
Keab, kendini tanıttığı zaman Ensârdan biri sıçrayıp ayağa kalktı; "İzin ver Yâ Rasûlellah, şu Allah düşmanının boynunu vurayım." dedi.
Peygamberimiz; "Vazgeç ondan, o üzerinde bulunduğu halden pişman ve Hakk'a dönmüş olarak gelmiştir." buyurdu.
Keab, daha önceden yaptıklarına çok pişmanlık içinde idi. Çünkü, kendisini kurtarmak isteyen bu büyük Peygamber hakkında çok kötü şeyler düşünmüş ve yazmıştı. Bu defa yüce huzurda; «Bânet Suâd» diye anılan Peygamber Efendimiz'i metheden meşhur uzun kasîdesini okumağa başladı. Bu kasîde; âdet üzere, şâirin sevgilisi Suâd'ın ayrılığından, onu terkedişinden, vefâsızlığından duyduğu teessürünü, kalbinin elemlerini, yana yakıla ifâde ile başlayıp, sevgilisinin güzelliğini, tatlı ve ince sesini, parlak çehresini, semâvi tebessümünü sayarak bir girizgâh yaptıktan sonra asıl maksada gelir, sözü Peygamberimiz'e getirir, onu methederken belâğatın şâhikasına yükselir. Rasûlûllah'ın bana vaâdde bulunduğunu duydum. Ondan zâten afv umulur, diyerek afv diler.
Keab; "Şüphe yok ki Rasûlüllah doğru yolu gösteren bir nûr, kötülükleri yok etmek için sıyrılmış, Allâh'ın keskin ve yalın kılıçlarından bir kılınçtır." mealindeki beyitlerine gelince, Peygamber Efendimiz yanındaki Kureyş Muhâcirlerine bakıp gömleğinin yeniyle işâret ederek; "Dinleyiniz!" buyurdu.
Peygamberimiz, bu kasîdeyi dinledikten sonra büyük bir haz duymuştu. Bu beyitler Fahri Kâinâtın çok hoşuna gitmiş, o anda yanında hediye edecek başka bir şey olmadığından üzerindeki hırkasını çıkararak şâir Keab'a hediye etmiştir. Ondan dolayı bu kasîdeye «Kasîde-i Bürde» denir.
Hz.Muâviye, hilafeti zamanında bu hırkayı Keab'dan satınalmak istemişti. Vermedi. Hz.Keab vefât edince, mübârek hırkayı Hz.Muâviye yirmibin dirheme varislerinden satın aldı. Ondan sonra gelen hâlifelerden birbirine intikal etti. Nihâyet, Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim Han'ın, Mısır'ı fethiyle mukaddes emânetler arasında İstanbul'a getirildi. Osmanlı sultanlarının son derece dikkat ve hürmetle muhafaza ettikleri bu «Hırka-i Şerif», hâlen Topkapı Sarayında, Hırka-i Saâdet dâiresinde, Emânât-ı Mübâreke arasında mahfuz olup ziyâret edilmektedir.
Tayy Kabîlesi ve Hâtemi Tayy'in Kızı
Peygamber Efendimiz, hicretin 9.yılının Rebîulâhar ayında Hz.Ali'yi Ensârın ileri gelenlerinden 50'si atlı 100'ü develi olmak üzere 150 kişilik bir kuvvetle Tayy kabîlesinin putu olan Füls'ü yıkmağa gönderdi. Baskın yapılacağı zaman, birlikleri dağıtıp, her taraftan birden bire baskın yapılmasını emretti. Atlar yanlara, yedeklere alınıp develere binildi. Beni Esedlerden Hâris isminde bir zâtın kılavuzluğu ile yola çıkıldı.
Nihâyet mücâhitler tan yeri ağarırken, birliklerini her taraftan saldıracak biçimde dağıtıp Hâtemi Tayy âilesinin konak yerine birden baskın yaptılar. Öldürülenler öldürüldüler, esir edilenler de esir edildiler. Mücâhitlere Tayy âilesinden hiçbiri gizli kalmadı. Bu arada Hz.Ali ve arkadaşları bütün putları kırdıktan sonra meşhur Füls isimli putun yanına varıp parçası kalmayacak şekilde onu da parçaladılar. Füls'ün deposunda Resub, Mihzem ve Yemâni adlarında üç kılınç ile üç zırh gömlek bulundu. Kılınçlardan ilk ikisi, Hâris ibn-i Ebi Şimr'ül Gassani tarafından bu puta hediye edilmiş ve üzerine asılmıştı.
Tayy kabîlesinin reisi olan Adiyy ibn-i Hâtem korkusundan kendisi gibi hıristiyan olan Suriye'deki Şam Araplarının yanına kaçmıştı.
Hz.Ali, birçok ganîmet ve ele geçirdiği esirlerle Medîne'ye döndü. Bu esirlerin arasında, sahâvet ve iyiliği ile meşhur Hâtemî Tayy'ın kızı Saffâne de vardı. Medîne'ye varınca, Saffâne Allah Rasûlü ile görüşmek ve kendisine hürriyet vermesini istemek için izin istedi.
"Yâ Rasûlellah! Babam öldü, kardeşim de kayboldu. Onun verdiği iyilikten bana emniyet ver. Benim babam âileleri korur, esirlerin esaret bağlarını çözer, açları doyuyur, çıplakları giydirir, konukları ağırlar, yemekler yedirir, selâmlaşmağı yapar, dileyicilerin dileklerini reddetmezdi. İşte ben o Hâtemî Tayy'ın kızıyım." dedi.
Peygamberimiz; "Ey kadın! Bunlar gerçekten mü'minlerin sıfatlarıdır. Keşke baban Müslüman olsaydı da onu rahmetle ansaydık. Senin istediğin şeyi yapacağım. Gitmek için acele etme. Kavminden seni yurduna ulaştıracak, güvenilir kişiler buluncaya kadar bekle. Bulduğunda bana haber ver." buyurdular.
Saffâne binti Hâtem, Müslüman oldu. Müslümanlığını İslam amelleriyle geliştirdi ve güzelleştirdi. Kavminden tanıdık kimseler gelince Rasûlüllah'a gelerek; "Yâ Rasûlellah, kavmimden bâzı kişiler gelmiştir. Onlar, benim için güvenilir ve beni yurduma ulaştırır kimselerdir." dedi.
Bunun üzerine, Rasûlü Ekrem Saffâne'ye giyimlik elbise, binit ve yol harçlığı, azığı vererek adamlarıyla birlikte Şam'a gönderdi.
Adiyy ibn-i Hâtem'in Müslüman Oluşu
Saffâne Şam'a gelip, Allah Rasûlünün kendisine yaptığı muâmeleyi kardeşi Adiyy'e anlattı. Adiyy: "Peygamber hakkında görüşün nedir?" diye sordu.
Saffâne, şöyle cevap verdi: "Ben senin, hemen bu zâta iltihak etmeni istiyorum. Eğer, O Peygamber ise O'na tâbi olmakta başkalarını geçmen, senin için bir fazîlet ve üstünlük olur. Yok eğer bir hükümdar ise onun sâyesinde Yemen'deki saltanatını kaybetmez, hor ve hakir bir duruma düşmezsin. Artık karar vermek sana âittir."
Adiyy; "Vallâhi benim görüşüm de budur." dedi.
Bunun üzerine Adiyy, Şam'dan kalkıp Medîne'ye vararak mescide çıktı. Allah Rasûlü onu görünce işini çabucak bitirdi. Adiyy'i evine götürmek üzere kalktı. Yolda, ihtiyar bir kadın ile karşılaştılar. İhtiyar kadın çeşitli şeyler sorarak Allah Rasûlünün vaktini aldı.
Adiyy kendi kendine, «bu zât melik değildir. Melikler yolda fakirlere bakmazlar, onların ihtiyaçları ile yolda meşgul olmazlar» diye düşündü. Eve varınca Rasûlüllah, Adiyy'e deriden minderini vererek onun üzerine oturmasını istedi. Adiyy oturmaktan çekindi ve minderi Rasûlüllah'a geri verdi. Fakat, Yüce Peygamber kabul etmedi. Adiyy mindere, Allah Rasûlü de yere oturdu. Adiyy «bu hükümdar işi değildir» diye düşündü. Allah Rasûlü biraz durduktan sonra Adiyy'e üç defa; "İslam olursan kurtulursun." diye hitap etti.
Adiyy; "Ben din üzerindeyim." dedi.
Orada Allah Rasûlü; "Ben senin dînini senden daha iyi biliyorum." buyurdu.
Adiyy, bu sözün mânâsını anlayamamıştı ve "Benim dînimi benden daha mı iyi biliyorsun?" diye sordu.
Allah Rasûlü; "Evet." diye cevap verdi.
Daha sonra yüce Rasûl, ona, mesih dîninde olmayan, Arap kâidelerine göre yapılan bâzı şeyleri söyledi ve sözlerini şöyle bitirdi: "Sen, kavminden dörtte bir vergi alıyorsun. Yâni, ganîmetlerin dörtte birini alıyorsun. İşte bu senin dînine göre helal değildir." buyurdu.
Adiyy; "Evet doğrudur." dedi ve kendi kendine «Muhakkak ki bu zât Peygamberdir. Çünkü O, meçhül şeyleri biliyor.» diye düşündü.
Daha sonra Allah Rasûlü şöyle dedi: "Ey Adiyy! Senin bu dîne girmene mâni olan şeyleri biliyorum. Sen bu dîne girenleri fakirler, yoksullar görüyorsun. Fakat, Allâh'a yemin ederim ki mallar onlar için o kadar çoğalacak ki onu alacak kimse bulunmayacak. Sen düşmanları Müslümanlara nazaran çok görüyorsun. Fakat, Cenâb-u Hakk dînini te'yid edecek ve bu yüce din her tarafta emnü eman tesis edecek, o kadar genişleyecek, kudret ve şevket kazanacak ki; tek başına Kâdisiyye'den [1] kalkan bir kadın hacca gidecek, yolda Allah korkusundan başka hiçbir şey, bir korku duymayacaktır. Sen başka yerlerde melikler sultanlar görüyorsun. Allâh'a yemin ediyorum ki bir gün onların beyaz sarayları fethedilecektir".
Artık Adiyy inanmış ve Müslüman olmağa karar vermişti. Adiyy'in tek ve son sözü şu oldu: "Eşhedü en lâ İlâhe İllallâh ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve Rasûlüh «Ben inanır ve şehâdet ederim ki Allah'dan başka bir ilah yoktur. Muhammed (A.S.) O'nun hem kulu ve hem de Rasûlü'dür»".
Çok geçmeden, Peygamber Efendimiz'in haberi tahakkuk etmiş, İslam ülkelerinde, emsalsiz bir asâyiş ve emniyet kurulmuş, halk huzur ve rahata kavuşmuştur. Adiyy, Allah Rasûlü'nün haber verdiği bütün bu şeyleri gördü ve onların içinde yaşadı. Zamanla Adiyy ibn-i Hâtem, çok meşhur olup Eshab arasında çok sevildi. İslâmî ilimleri öğrenerek âlimler arasına katıldı. Herkes ona bir şey danışmağa geliyordu.
İşte meşhur Adiyy'ibn-i Hâtem bu zâttır.
Tebük Medîne ile Şam arasında bir yer olup, hicretin 9.yılı Receb ayında bir perşembe günü Hz.Peygamberimiz buraya bir sefer düzenlemiştir.
Bu târihlerde, Bizans İran'ı mağlub etmişti. İslâmın yayılmasına karşı koymak ve bu yayılmağı önlemek maksadıyla, İslâma bir darbe indirmek için Bizanslıların hazırlık yaptığı ve 40.000 kişilik bir ordu hazırladığı haberi gelince, Müslümanlarda derin bir teessür ve hiddet meydana getirdi.
O sene, Arabistan'da müthiş bir kuraklık ve kıtlık olmuştu. Hurmalar harâb olmuş, develer ölmüş, hayvanlar kırılmıştı. Müslümanlar imkansızlıktan, bu seferde son derece vâsıta, binit, yiyecek ve su sıkıntısı çektiklerinden, güçlükle hazırlanan bu orduya, «Ceyşü'l-Usreh (Güçlük Ordusu)», sefere de «Güçlük Gazvesi» denir.
Allah Rasûlüne, Rumların büyük bir ordu hazırladığı haberi gelince, Mekke'ye ve diğer Arap kabîlelerine, harbe iştirak etmeleri için haber gönderdi. Mevsim sıcak ve çok zor şartlar taşıyan bir devreydi.
Allah Rasûlü'nün önceleri, gideceği gazveleri gizlemesi adetlerinden olduğu halde, bu seferi bütün Müslümanlara bildirmişti. Çünkü, bu öbür harplerden daha farklı bir harp olup, uzun bir yolculuk, kuvvetli bir düşman onları bekliyordu. Bunun için, iyi bir hazırlıkla düşman karşısına çıkmak için durumu Eshab'ına bildirdi. Zenginleri, orduyu techiz etmeğe teşvik etti. İşte bu noktada, Eshâbı Kirâm birbirleriyle adeta yarış ediyorlardı.
Hz.Osman (R.A.), zahîre yüklü 300 deve ile nakden 1000 altın verdi. Hz.Osman'ın bu hareketinden sonra, Allah Rasûlü'nün yüzü sevinçle doldu ve sürur içinde kaldı. "Ey Osman! Allah senin kıyâmet gününe kadar vuku' bulacak, gizlediğin açıkladığın bütün kusurlarını bağışlasın." diyerek duâ buyurdu.
Hz.Ömer (R.A), malının yarısını verdi. Allah Rasûlü, O'na da bereket duâsı etti.
Hz.Ebû Bekir (R.A.) ise elinde olan nesi varsa, herşeyini bu yola vakfetti. Yanında bulunan servetinin hepsini getirdi. Onu, kendisinden bile gizler gibi Peygamber Efendimiz'e usûlca verdi.
Allah Rasûlü; "Ya Ebâ Bekir! Ev halkına ne bıraktın." diye sordu.
Hz.Ebû Bekir; "Onlara, Allah ve Rasûlü'nü bıraktım." dedi.
Önceden içinden; «Ebû Bekir, beni her defa geçiyor. Ben de hayır yarışında bu def'a onu geçeyim.» diye niyet etmiş olan Hz.Ömer, Hz.Ebû Bekr'in hayır yarışında yine kendisini geçtiğini görünce hüngür hüngür ağlıyarak; "Vallâhi, Ey Ebû Bekir! Babam anam sana fedâ olsun. Hayır yolunda hiçbir yarış yapmadık ki, Sen onda beni geçmiş olmayasın. Ben, artık anladım ki, hiçbir şeyde Seni geçemeyeceğim." dedi.
Daha sonra Eshâbı Kirâm'dan her biri, mâli gücü ve îmânı nisbetinde, bu ûlvi Tebük seferi için mallarını infak ettiler. Abdurrahman ibn-i Avf, bu sefer için 100 okka altın, Hz.Abbas ve Talhâ bir çok şeyler infak ettiler. Asım ibn-i Adiyy, 1400 kilogramlık bir hurmayı infak etti.
Birçok kadınlar da imkanlarına göre, her şeylerini Allah ve Rasûlüne gönderdiler. Bâzı kadınlar, kollarındaki bilezikleri, kulaklarındaki küpeleri, göğüslerindeki gerdanlıkları, mescidde Peygamber Efendimiz'in önüne atıyorlardı. Allah Rasûlü de onlara en güzel bir şekilde duâ ediyordu.
Peygamberimiz, işini çok sıkı ve hızlı tuttu. Sefere çıkmak için ordugâhını Seniyyet-ül Vedâğ'da kurdu. Kadınlar ve çocuklar, Peygamber Efendimiz'i uğurlamak için buraya kadar geldi. Tebük Seferi için toplanan Müslümanlar, dîvan defterine sığmayacak kadar çoktu. Allah Rasûlü, ordugâhta namaz kıldırmakla, Hz.Ebû Bekir (R.A.)'i vazîfelendirdi. Medîne'de, Muhammed ibn-i Mesleme'yi yerine vekil bıraktı.
Peygamberimizle birlikte Seniyyet-ül Vedâğ'a kadar gitmiş olan Hz.Ali'ye; "Burada muhakkak ya ben oturacağım, ya sen oturacaksın." buyurup Ehl-i Beyt'in ihtiyaçlarını görmek üzere Medîne'de bırakınca, Hz.Ali ağlıyarak; "Yâ Rasûlellah! Beni çocuklar ve kadınlar içinde vekil mi bırakıyorsun?" dedi.
Peygamberimiz; "Bana göre Sen, Hz.Mûsa yanında Hz.Hârun mevkiinde olmağı, kabul etmiyor musun? Ancak benden sonra nebî yoktur." buyurdu.
Bunun üzerine Hz.Ali, hemen geri dönerek, öyle hızlı yürüdü ki ayaklarının kaldırdığı tozların havaya yükseldiği görüldü.
Tebük'e Hareket ve Tebük'te Geçirilen Günler
Peygamberimiz; Tâlhâ bîn-i Ubeydullah'ı, ordunun sağ cenah kumandanlığına, Abdurrahman bîn-i Avf'ı da sol cenah kumandanlığına tâyin etti. Sancaklar ve bayraklar bağlandı. En büyük sancağı Hz.Ebû Bekr'e, en büyük bayrağı da Zübeyr ibn-i Avvâm'a verdi. Diğer kabîlelere de sancaktar ve bayraktarlar tâyin etti. 10.000 at, 15.000 deve ile 30.000 kişilik mücâhit, perşembe günü yola çıktı. Tebük'e varıncaya kadar 19 yerde konaklayıp, oralarda mescidler kurdular. Son konakladıkları yer, Tebük mescidinin olduğu yer oldu.
Ordunun konakladığı yerde bir su vardı. Fakat, bu su çok az akıyordu. Koskoca ordunun bu sudan idâre etmesine imkan yoktu. Mücâhitler, sızan sudan elleriyle azar azar avuçladılar. Avuçlanan sular, bir su kırbasında toplandı. Fahri Kâinât Aleyhissselâm, onun içinde ellerini ve yüzünü yıkadıktan sonra, onu kaynağa geri döktü. Sonra kaynağa, ucu demirli üç asâ sapladı. Saplar saplamaz, üç yerden su kaynamağa, bol su gelmeğe başladı. Mücâhitler, sularını aldılar. Su öyle çoğaldı ki, bütün Müslümanlar ihtiyaçlarını gördüler. Allâh'ın yüce Rasûlü, Muaz ibn-i Cebel'e; "Senin hayâtın, buraların bahçelerle dolduğunu görmeğe umulur ki kâfi gelir." buyurdular.
Tebük kaynağı o zaman mücâhitlerin su ihtiyaçlarını karşılamağa yettiği gibi Peygamber Efendimiz'in haber verdiği üzere, oranın bahçe ve bostanlarla dolmasına vesîle oldu. Bunu Hz.Muaz gördü. Bu Allâh'ın yüce Rasûlü'nün mûcizelerindendi.
Peygamberimiz, Tebük mescîdinin kıblesine kendi eliyle bir taş koyup, o taşa doğru yönelerek; "Bu bizim kıblemizdir." buyurdu.
Müslümanlar'a öğle namazını kıldırdıktan sonra, cemâata dönerek; "İşte, Şam oradadır. İşte, Yemen de şuradadır!" buyurdu.
Büyük İslam ordusu, çok şiddetli bir yaz sıcağının altında, Tebük'e hareketinden günlerce sonra Ebû Hayseme, çok sıcak bir günde ev halkının yanına dönmüştü. Onun iki âilesi vardı. Onlardan her bireri çardaklarını, su serpip serinletmiş, kendisi için su soğutmuş, yemek hazırlamış bulunuyorlardı. Ebû Hayseme bostana girip, çardaklarının kapısı önüne dikildi. Kadınlarına ve kendisi için onların hazırladığı şeylere baktı. "Sübhânallah! Geçmişteki ve gelecekteki günahları bağışlanmışken, Rasûlüllah (A.S.) yakıcı güneşin ve rüzgârın içinde silâhını boynunda taşısın da Ebû Hayseme, serin gölgede yemeğe hazırlanmış, iki güzel kadının yanında mülkünün içinde oturup dursun. İnsaf mı bu?! Vallâhi Rasûllüllah (A.S)'a gidip kavuşmadıkça, hiçbirinizin çardağınıza girmeyeceğim. Hemen azığımı hazırlayınız." dedi.
Hazırladılar. Sonra, devesini yanına getirdiler. Ebû Hayseme, devesini çöktürdü. Kolanını sıkıladı. Azığını alarak Peygamber Efendimiz'i bulmak üzere yola çıktı. Yolda Umeyr ibn-i Veheb'e yetişti. O'da Peygamberimiz'i bulmak istiyordu. İkisi yoldaş oldular. Tebük'e yaklaşınca Ebû Hayseme, Umeyr ibn-i Veheb'e; "Ey Umeyr! Ben günahkârım. Sen ise günahsızsın. Benden geri kalmanda sana bir sakınca yok. Ben, Rasûlüllah (A.S.)'ın yanına senden önce varacağım." dedi. Umeyr öyle yaptı.
Ebû Hayseme hayvanını mahmuzlayıp, sürüp gitti. Peygamberimiz o sırada, Tebük'te konaklamış bulunuyordu. Ebû Hayseme Rasûlüllah'a yaklaştığı zaman, Müslümanlar; "İşte bakınız. Yolda bir süvâri geliyor." dediler.
Peygamberimiz; "Ebû Hayseme mi ola? Ebû Hayseme olmasını isterdim." buyurdu.
"Yâ Rasûlâllah, O Vallâhi Ebû Hayseme'dir." dediler.
Ebû Hayseme, devesini çöktürdükten sonra Peygamberimiz'in yanına gelip, selam verdi.
Peygamberimiz; "Ey Ebû Hayseme, sen helâka yaklaşmış, gitmiştin." buyurdu.
Ebû Hayseme, olup bitenleri haber verince, Peygamberimiz ona hayırla duâ buyurdular.
Yazın sıcağında çölü aşarak, Tebük'e gelen İslam ordusunun karşısına düşman çıkamadı. Rum ordusu, Müslüman'ların kuvvetini görüp, geri çekilmişti.
Allah Rasûlü de; "Onlar sûlh için ellerini uzatırlarsa, Sen de onlara uzat. Ve Allâh'a tevekkül et." âyetine dayanarak, onların arkasını tâkip etmedi. Burada bir müddet kaldı. Bâzı kabîleler gelerek, onlarla anlaşma yapıldı. Onlara, denizde ve karada eman verildi.
Bundan sonra, Peygamber Efendimiz Tebük'te Eshab'ını bir araya toplayarak, ileriye gitmek isteyip istemediklerini sordu.
Hz.Ömer; "Eğer emir Allah tarafından geliyorsa, buyrun gidelim." dedi.
Peygamberimiz de; "Eğer bu hususta, Allah tarafından emir bulunsaydı. Size danışmazdım." buyurdu.
Bunun üzerine Hz.Ömer şöyle dedi; "Yâ Rasûlellah, Rumlar sayıları pek çok olan bir toplulukturlar. Oralarda Müslümanlardan tek kişi bile yoktur. Görüyorsun ki; Siz ve size inananlar, onların yakınlarına kadar gelmiş bulunuyoruz. Bizim bu derece yaklaşmamız kendilerini korkutmuştur. Uygun görürseniz, bu yıl buradan geri dönelim. Bakalım ilerde Allah ne gösterecek."
Bu istişâre yapılmakta iken, Şam bölgesinde tâun hastalığı olduğunu haber verdiler. Bunun üzerine, Resulü Ekrem; "Taun olan yere girmeyiniz" buyurdu.
Tebük'te yirmi gün kaldıktan sonra geri döndüler.
Zaman zaman, içlerindeki samimiyetsizlik ve hastalığı, dışarı atmaktan geri kalmayan münâfıklar, Tebük seferine çıkılmadan ve sefere çıkıldıktan sonra bir kısım söz ve hareketlerde bulundular. Münâfıklar, Müslümanlar arasına fitne sokmak, ayrılık çıkarmak maksadıyla, ihtiyarlık, hastalık, yağmur ve kışı bahane ederek Mescid'i Nebevî'ye devam edemediklerini ileri sürüp, Kuba mescidine karşı olmak üzere Medîne civârına bir mescid yaptılar. Fakat, niyet ve maksatları: Eshab'ı, Hz.Peygamberimizin arkasından ayırmak, mescîdinden uzaklaştırmak, cemâatı dağıtmak, bozgunculuk yapmaktı. Hıristiyan bir Medîne'li olan, Ebû Amir de münâfıkları bu işe teşvik etmiş; "Siz büyük bir mescid yapınız ve içine mümkün olduğu kadar da silah koyunuz. Ben de, Rum Kayseri'ne gidiyorum. Size külliyetli Rum askeri getiririm. Muhammed ile Eshab'ını Medîneden çıkarırız." demişti. Aralarında iyice anlaştıktan sonra bu fâsık Şam'a gitmiş, diğer münâfıklar da mescidlerini tamamlamışlardı.
Münafıklar, tam Tebük seferine çıkılacağı bir sırada Peygamber Efendimiz'e gelerek, kış şartları, ihtiyarlık ve hastalık gibi mâzeretlerle mescide gelemeyenler için bir mescid hazırladıklarını söyleyerek, Peygamber Efendimiz'in gelip içinde namaz kılarak, bu mescidi açmasını istemişlerdi. Peygamberimiz de, şimdi vakti olmadığını söyleyerek onların isteklerini yerine getirmemişti. Münâfıklar, hakîkatta bu mescidi, Müslümanlar arasına nifak tohumu saçmak ve onu sû-i kast yapmak için depo olarak kullanmağı da planlamışlardı. Böylesine kötü niyet ve gâye ile yapıldığından, buna «Mescîd-i Zırar» dendi.
Bu zırar mescîdi ve onu yapanlar hakkında Peygamber Efendimiz'e vahiy geldi. İndirilen Kur'ân âyetinde Cenâb-u Hakk, meâlen buyurdu ki: "Zarar vermek için, mü'minlerin arasına ayrılık sokmak için ve bundan önce Allah ve Rasûlü ile harp edenin gelmesini beklemek için bir binâ yapıp onu mescid edinenler ve «Bununla iyilikten başka bir şey kasdetmedik» diye muhakkak yemin edecek olanlar vardır. Allah, şehâdet eder ki onlar şeksiz ve şüphesiz yalancıdırlar. Sen onun içerisinde hiçbir vakit namaz kılma. Tâ ilk günde temeli tâkva üzerine kurulan mescid, Senin içinde kıyâmına elbette daha lâyıktır. Orada tertemiz olmalarını arzulamakta olan erler vardır. Allah da temizlenenleri sever. Binâsını, Allah korkusu ve rızâsı üzerine kuran kimse mi hayırlıdır, yoksa yapısını yıkılacak bir yerin kıyısına kurup da onunla birlikte cehennem ateşine çöküp giden kimse mi? Allah zâlimler gürûhuna hidâyet vermez. Onların kurdukları binâ kalplerinde temelli bir şek ve nifâka sebeb olacaktır. Meğer ki kalpleri ölümle parçalanmış olsun. Allah, herşeyi bilen, her yaptığını yerli yerince yapandır." (Sûre-i Tevbe, âyet 100-107).
Münâfıklar, Tebük seferine çıkılacağında, böyle sıcak günlerde yola çıkmayınız diye, halkı kışkırtıp, moralini bozmağa çalışıyorlardı.
Onlara; "Cehennemin harareti daha şiddetlidir." buyuruldu.
Münâfıkların başı Abdullah ibn-i Übeyy'ibn-i Selül de; "Roma devletini Muhammed oyuncak mı sanıyor? O'nun Eshâbı ile birlikte esir olacaklarını gözle görmüş gibi oluyorum." diyerek korku ve moral bozukluğu vermek istiyordu. Onun böyle konuşması Müslümanların canlarını sıkıyordu. İtikâdı yarım olanlar onun bu sözlerinde gerçek payları aramağa çalışıyorlardı. Aslında, onun sözlerinin gerçekle hiç bir ilgisi olmayıp, bunlar yalanın ta kendisi idi.
Niyeti bozuk olanlardan bâzıları, hakîkaten mahzur (özürlü) olmadıkları halde saçma sapan özürler beyân ederek, sefere katılmadılar. İtikâdı tam olanlar, kendilerine söylenen moral bozucu sözlere aldırmıyorlar, cihad ve gazâya gâyet istekli olarak, kemâli sür'atle sefere hazırlanıyorlardı. Öyle ki bâzıları zâhire ve eşyalarını yükleyecek deve bulamadıklarından, pek ziyâde mahzun olarak saatlerce ağlarlardı.
Bir ara sefer esnâsında, Rasûlü Ekrem'in devesi kaybolmuştu. Ordu içinde ve içi bozuk olanlardan birisi; "Muhammed, Peygamberim der. Yerlerden ve göklerden, haber verir. Kendi devesinin yerini bilmeyen kimse nasıl peygamber olur." demişti.
O vakit Rasûlü Ekrem Eshâbına; "Bir şahıs Benim hakkımda şöyle böyle diyor" diyerek, onun bu sözlerini anlattı. Ve; "Ben, vallâhi bir şey bilmem ancak Cenâb-u Hakk'ın bildirdiğini bilirim. Ancak şimdi Cenâb-u Hakk bana bildirdi ki deve şu anda fîlân vâdîde fîlân yerde, yuları bir ağacın dalına ilişip kalmış. Hemen gidip getirin" buyurdu.
Deveyi getirdiler. Rasûlü Ekrem Hazretleri'nin yolda iken devesine bakanlar iki kişiydi. Bunlardan biri Ammar ibn-i Yâser, diğeri de Huzeyfe'tübni Yemâni Hazretleri idi. Ammar ibn-i Yâser (R.A.) Hazretleri deveyi çeker, Huzeyfe'tübni Yemâni Hazretleri de geriden sürerdi.
Münâfıklardan 12 kişi aralarında Hz.Peygamberimiz'e sûikastta bulunmağı kararlaştırdılar. Geceleyin Akabe denen yerden geçerken ansızın üzerine atılarak öldürmeği planlayıp, yola pusu kurdular. Onların bütün bu kötü maksat ve tertipleri Allah Rasulü'ne, Cebrâil (A.S.) tarafından bildirilmişti. İhtiyatlı bulunup o yere geldikleri zaman, Rasûlü Ekrem bir karaltı görmüşlerdi. Bu karaltı, diğer karaltılara benzemiyordu. Çünkü, yerlerinde duramıyorlar, bir şeyler yapmak için fıkırdaşıyorlardı. Gizlenmiş olan bu münâfıkların gölgeleri de toprağa aksediyordu. Bunun üzerine Rasûlü Ekrem, Hz.Huzeyfe'ye onları göstererek, onları dağıtmasını istedi. Hz.Huzeyfe onları kısa bir zamanda dağıttı.
Bunların münafık olduklarını, sûikast ile geldiklerini Hz.Huzeyfe'ye haber verdi. Ertesi gün, Useyd ibn-i Hudayr (R.A.) Hazretleri bu vakâdan haberdar olunca ordu içinde ne kadar münâfık varsa îdam ettirmek istedi. Lâkin, Rasûlü Ekrem buna râzı olmadı. Ve; "Madem ki lîsanları ile Kelime-i Şehâdet getiriyorlar, onlara taarruz olunmak câiz olmaz." diye buyurdu.
Münâfıklar, kendilerini hiçkimsenin bilmediğini zannederler, yapmak istediklerini gizli yaptıklarını zannederlerdi. Oysa ki Rasûlü Ekrem, bütün münâfıkları bilirdi. Lâkin, îlân etmezdi. Fakat, sâdece Hz.Huzeyfe'ye münâfıkların isimlerini bildirdi. Bunun içindir ki Hz.Huzeyfe de bütün münâfıkları bilirdi. Hz.Huzeyfe, Rasûlü Ekrem'in mahrem-i esrârı idi. Hatta derler ki "Dünyâda ne kadar olmuş ve olacak şeyler varsa Rasûlü Ekrem ona beyân eylerdi".
Mescîd-i Zırar'ın Yıktırılması
Tebük seferinden dönerken, yolda, Peygamber Efendimiz'e Mescîd-i Zırar'ın kötü maksatla yapıldığı, kendine vahyolunan âyetle Mevlâ-i Zülcelâl tarafından beyân edildi. Peygamberimiz, Medîne'ye gelince, Mâlik ibn-i Dahşam ile Mean ibn-i Adiyy'il Aclâni ve bir kaç kişi daha göndererek mescidin yakılıp, yıkılmasını emretti. Onlar gidip o Mescîd-i Zırar'ı yıktılar. Mescid yakılıp yıkılınca, onun münâfık cemâatı da dağıldı.
Münâfıkların Te'siri İle Tebük Seferi'nden Uzak Kalanlar
Tebük seferi dönüşünde, bu gazâda bulunamamış mazaretsiz geri kalmış olanlar, çok pişman oldular. Onlar, böyle olacağını tahmin etmemişlerdi. Üstelik özürsüz geri kalmak onların canlarını daha da sıkmağa başlamıştı.
Tıpkı bundan önceki muhârebelerde olduğu gibi gelmeyenler, daha sonra Rasûlü Ekrem'in huzuruna çıkıyorlar ve özür dileyip hatalarının afvedilmesini istiyorlardı. Ordudan geri kalanların içlerinde bâzı şahıslar vardı ki onların afvedilmesine imkan yoktu. Zâten, onlar da işin ciddiyetini anlamışlardı.
Ebû Lübâbe Hazretleri'nin daha evvel yaptığı gibi bâzı Eshab, söyleyecek söz bulamadıkları için, kendilerini Mescîd-i Şerîf'in direklerine bağladılar. Gece gündüz ağladılar. (Kendilerini direklere bağlayan üç asker Sahâbi; Kâb ibn-i Mâlik, Merâret ibn-i Rebiğ ve Hilal'übni Ümmiye idi). Bunlar, Rasûlü Ekrem'in huzuruna çıkıp af dilediler. Rasûlü Ekrem de onları affetti.
Fakat, Rasûlü Ekrem bütün Eshab'ı daha önce, onlarla karışıp konuşmaktan menetmişti. 50 gün hiç kimse kendileriyle konuşmadı. Her üçü birer köşeye çekildiler. Türlü azaplar çekerek üzüldüler ve yaptıklarına def'alarca pişman olup, tövbe ettiler. Dünyâ onlara dar gelmiş, hayat kendilerine zindan olmuştu. Daha sonra, onların gâyet hâlisâne olan bu tövbelerinin kabul edildiğine dâir âyet indi. Cenâb-u Hakk bu büyük müjdeyi onlara tebşir etmek için Rasûlü'nü gönderdi. Eshâbı Kirâm, onları tebrik etmek için bölük bölük yanlarına geldiler. Allah, tövbelerini kabul ettiği için onları tebrik ediyorlardı.
Kâb'ı, Allâh'ın Rasûlü sürur içinde karşıladı ve O'na şöyle dedi: "Seni müjdelerim Ey Kâb! Annenden doğduğundan beri üstünden bu kadar acı gün geçmemiştir".
Kâb şöyle dedi: "Afv sizden mi, Allah'dan mı Yâ Rasûlellah?".
Peygamber Efendimiz; "Allâh'ın indinden." dedi.
Kâb sevincinden koşuyordu. Sanki kalbi yerinden oynamıştı. "Madem ki tövbem kabul olmuştur; malım, Allah ve Rasûlü için vakfolsun." dedi.
Allâh'ın Peygamberi şöyle buyurdu: "Malının birazını infak et. Gerisi senin için hayırlıdır".
Onlar, affedildikleri zaman çok sevinmişlerdi. Bundan böyle suç işlemeyeceklerini, Allah yolunda cihat etmekten kaçmayacaklarını herkes söyleyebilirdi.
Tebük Gazâsı'yla İslâmın kudret ve şevki her tarafta daha iyi anlaşıldı. Böylece, İslam dîni îmanlı mücâhitleri sâyesinde, yayıldıkça yayılıyor ve bütün dünyâya ışık verecek bir binânın temellerini atıyordu. Artık Hıristiyanlar, Bizans da bu kudret ve şevketin önünde boyun eğiyor, İslâma teslim oluyordu.