Caiz ne demek
Caizdir demek helaldir demek midir? Eğer böyle ise neden "Caiz"
yerine "Helal" veya "Caiz değildir" yerine "Haramdır"
denmiyor? CEVAP Caiz kelimesi, cümlede kullanıldığı yere göre çeşitli manalara gelir: 1- Caiz, genel olarak ruhsat verilmiştir, günah değildir
manasındadır. Fakat, caiz denilen şeyi yapmamak daha iyidir. 2- Yapılması daha iyi demektir. 3- Yapılması tenzihen mekruh demektir. 4- Yapılması tahrimen mekruh demektir. 5- Yapılması mubah demektir. 6- Yapılması vacip, gerekir demektir. 7- Yapılması günah demektir. Şimdi bunlara birkaç misal verelim: 1- (Cemaatle namaz kıldıktan sonra, duayı beklemeden gitmek
caiz) demek, (Günah değildir, gidilebilir, ancak gitmeyip duayı beklemek
daha iyi olur) demektir. (Kur'an-ı kerimi abdestsiz ezberden okumak caizdir) demek de böyledir. Günah olmaz, fakat abdestli okumak daha iyi demektir. (Sabah namazında aldığı abdest bozulmadan, bu abdest ile, öğleyi, ikindiyi, akşamı ve yatsıyı kılmak caiz) demek de böyledir. Yani günah olmaz, fakat her namaz için abdest almak daha iyi olur. (Yaşlı kadının elini öpmek caizdir) demek de böyledir. 2- (Namazda rüku ve secde tesbihlerini üçten fazla [5,7,9,11
gibi] söylemek caiz) demek, daha iyi olur, müstehaptır demektir. (Abdest
bozulmadan, her namaz vaktinde abdest üstüne yeniden abdest almak caiz)
demek, yapılması daha iyi olur demektir. (Cuma namazında, imamın secde-i
sehv yapmaması caiz olur) demek de böyledir. 3- (Amca ve dayı kızı ile evlenmek caiz) demek tenzihen
mekruhtur, bir mecburiyet olmadıkça, yapılmaması daha iyi olur, yapılırsa
da günah olmaz demektir. Fıkıh kitaplarında, (Şarap yapana üzüm satmak caizdir) buyurulması
da böyledir. (Güneşte ısınan su ile abdest almak caiz; fakat tenzihen mekruh)
demek de böyledir. Hıristiyanın kestiği hayvanın etini yemek de böyle caiz; yani
tenzihen mekruhtur. 4- (Hıristiyan kadınla evlenmek caiz) demek, zimmi olursa
tenzihen mekruh, harbi olursa tahrimen mekruh demektir. [Zimmi, İslam devletine haraç, cizye gibi vergiler veren gayrı
müslim vatandaş demektir. Harbi ise, vatandaş olmayan gayrı müslim demektir.]
5- (Pamuk gömlek giymek caiz) demek, yapılmasında veya yapılmamasında bir mahzur yoktur demektir. Böyle mubah işler, niyete göre daha iyi veya daha kötü olabilir.
Kadınların süslenmesi caizdir. Kocası için süslenmesi iyi olur, yabancılar
için süslenmesi caiz olmaz. 6- (Hastalık sebebiyle yarasından kan, irin akanların,
idrar kaçıranların, abdest ve namazlarının bozulmaması için Maliki mezhebini
taklit etmeleri caiz) demek, yapılması gerekir demektir. Bunun gibi, (Mahalle mescidinin gelirlerini, masraflarını idare etmek için mütevelli [vazifeli bir memur] tayin etmek caiz) demek, gerekir manasınadır. (Bir kadın, peruk takarak sokağa çıkamaz. Ancak erkekler arasında
başını açmak zarureti olduğu zaman, başını peruk takarak örtmesi caiz)
demek, başını açması günah olur, peruk takması şarttır demektir. 7- (Bir babanın malının hepsini bir çocuğuna hediye etmesi
caiz olur) demek, hediyeyi alan çocuğa bunun hiç mahzuru olmaz, fakat
çocukları arasında ayrım yaptığı için babaya günah olur demektir. Caiz değil ne demektir? (Caiz değil) demek de: 1- Mekruh, 2- Haram, 3- Fasid, 4- Küfür, 5- Sahih değildir, 6- İtibar edilmez, 7- Bid'at manasına da gelir. Birer misal verelim: 1- (Namaz kılmak için, cami resimli seccadeyi yere sermek
caiz değil) demek, mekruhtur demektir. Genel olarak mekruh denilince,
tahrimen mekruh anlaşılır. 2- (Alkollü içkilerin damlasını içmek caiz değil) demek,
haram demektir. 3- (Yürüyerek namaz kılmak caiz değil) demek, fasid yani namaz bozulur demektir. 4- (Allah göktedir demek caiz değildir) demek, küfür olur,
yani böyle söyleyen kâfir olur demektir. 5- (Diş çukurundaki yemek artığının altına su geçmezse
gusül caiz olmaz) demek, gusül sahih olmaz, geçerli olmaz demektir. 6- (Müctehid olmayanın, âyet-i kerimeden ve hadis-i şeriflerden
mana çıkararak, kendi anladığına göre hareket etmesi caiz değil) demek,
muteber değildir, hiç kıymeti yoktur demektir. 7- (Sakalı bir tutamdan kısa yapmak caiz değil) demek,
bid'at olur demektir. Bid'at ise haramdır. Çünkü sünneti değiştirmiş
oluyor. |
Anasayfaya dön | Konulara dön |
Sadakat.Net©İslami web hizmetleri |