Bâtıl olan satışlar

Alış veriş yapıyoruz. Ama dinimizin bu husustaki hükümlerini bilmiyoruz. Bu ilim bilinmezse ne olur?

CEVAP

Alış veriş ilmi bilinmezse günaha girilir. Bazı fasid satışlar, gayri müslim ülkelerde caizdir; fakat bâtıl olan satışlar, gayri müslim ülkelerde de caiz değildir, haramdır.

Bâtıl satışlardan bazıları şunlardır:

1- Mal sayılmayan şeylerin satılması bâtıldır. Mesela kan, kendi ölmüş hayvanın leşi mal değildir.

2- Mülkü olmayan şeyi satmak bâtıldır. Mesela denizdeki balığı yakalamadan önce satmak bâtıldır. Satış yaptıktan sonra balıkları tutup müşteriye verse yine sahih olmaz. Balıkları tuttuktan sonra satılır.

3- Henüz yavru doğmadan ve ineğin memesindeki sütü sağmadan önce satmak bâtıldır. Memedeki sütü satabilmek için, ineğin sahibine, sütün değerine yakın bir para ödünç verilir. İneğin sahibi de hayvanından çıkan sütü her gün ödünç verir. Sonra takas yolu ile ödeşirler.

4- Ağaçta belirmemiş olan meyveyi satmak bâtıldır.

5- Yedi yaşından küçük çocuğun alış verişi bâtıldır. [Ancak çocuğun eve getirdiği şeyleri ana veya babası görüp razı olursa alış verişi sahih olur.]

6- Canlı hayvanın etini tartı ile satmak bâtıldır. [Fakat, satıcı tartıp hesap eder, şu kadar lira der. Alıcı da, bu koyuna o kadar lira veriyorum derse mahzuru olmaz.]

7- Ayakkabıyı, henüz yapmadan satmak bâtıldır. Ismarlama sûreti ile yapmak caizdir

8- Leş derisini dabağlamadan satmak bâtıldır. Leşin kemikleri, boynuzu, tüyü, kılı satılır. Domuzdan başka eti yenmeyen hayvanları ve haşaratı ve balıktan başka deniz hayvanlarını, ancak kullanmaları faydalı olduğu zaman satmak caiz olur. Domuzdan başka eti yenmeyen hayvanlar Besmele ile kesilince veya avlayınca derisi temiz olur.

9- Bir binanın üst katı yıkıldıktan sonra, yalnız bu üst katını satmak bâtıldır. Çünkü, mal kalmamıştır. Mevcut olan mal satılır. Hak, yalnız olarak satılmaz. Bunun için, alınacak maaşı almadan önce satmak, bunların çeklerini bankaya kırdırmak bâtıldır.

10- Bir kimse, cinsini söyleyerek bir şey satsa, bu şey başka cinsten çıksa, satış bâtıl olur. Mesela bulgur diye alıp, pirinç çıksa, bâtıl olur.

11- Kaybolan eşyayı satmak bâtıldır.

12- Falan şey olursa veya olmazsa, bu malı sana sattım diye satış yapmak bâtıl olur. [Mesela Polatlı il olursa, bu malı sana bin dolara sattım veya deprem olmazsa, bu evi sana 20 milyara sattım demek gibi]

13- Satıcıya ve müşteriye faydası olmayan şartla alış veriş sahih olup, şart edilen şey yapılmaz. Mesela, binmemek şartı ile bir hayvanı satmak, müşterinin kendi giymemesi şartı ile elbise satmak, başkasına satmamak veya hediye etmemek şartı ile satın almak sahih olup, bu şartların hepsi boştur, yapılmaz. Mesela kesmek şartı ile koç satın almak sahihtir; fakat şart geçersizdir. Bir malı, bu şehirde satmamak şartı ile satın almak sahih olup, şart bâtıldır. Bir evi yıkmak şartı ile satın almak sahih; fakat şart bâtıldır, yani yıkmak gerekmez.

14- Bir satışta, malın ve paranın ikisi de deyn olursa, alış veriş sahih olmaz, bâtıl olur. Deyni, deyn karşılığı satmak bâtıldır. Bunun için, her çeşit alacak, teslim alınmadan önce, hiç kimseye veresiye satılamaz. [Kendinde bulunan mala Ayn, kendinde bulunmayana Deyn denir]

15- Ücret ile ibadet yaptırmak veya ibadetin sevabını başkasına satmak bâtıldır.