Fıkıh Köşesi
KUR'AN VE SÜNNET'TE ZULÜM KAVRAMI
- Ayrıntılar
- Kategori: Fıkıh Köşesi
- Gösterim: 6137
Soru: "Bütün peygamberler, insanları akidede tevhide, muamelatta adalete davet etmişlerdir. Tevhidin zıddı şirk, adaletin zıddı ise zulümdür. (...) Bir sohbette, tevhid ve adalet konusu açıldı. Değişik görüşler ortaya atıldı. Bazı kardeşlerimiz Kur'an-ı Kerim'de zulüm kavramının; sadece adaletin zıddı değil, küfür ve şirk manasında kullanıldığını iddia ettiler. İddialarını destekleyen ayet meallerini okudular. Bazıları ise zulmün; hem küfür ve şirk manasına, hem insanoğlunun nefsine ve çevresine verdiği zarar manasına kullanıldığını iddia ettiler. Onlar da kendi tezlerini destekleyen ayetlerin meallerini okudular. (...) Zulmün tarifi ve tasnifi nedir? Kur'an ve Sünnet'te, hangi mahiyetleri ifade için kullanılmıştır. Keyfiyeti nedir?"
CEVAP: İnsanların en çok kullandığı, fakat mahiyetini değiştirdiği kavramlardan birisi de zulümdür. Arapça olan ve "Za-Le-Me" kökünden gelen bu terim, birçok manayı ifade eden (vücuh) bir kavramdır. Arapça mütehassısları, zulüm terimini "bir şeyi kendisine ait olan yerin dışına koymak, eksiltmek, çoğaltmak ve mahiyetini değiştirmek" olarak tarif etmişlerdir.(1) Zulmün tasnifi ve keyfiyeti Sünnet ile sabittir. Resul-i Ekrem (sav)'in, "Zulüm üç türlüdür. Bir zulüm vardır ki, Allah onu affetmez. Bir zulüm vardır ki, Allah onu affeder. Bir zulüm vardır ki, Allah onun hesabını bu dünyada sorar. Allahu Teala (cc)'nın affetmediği zulüm şirktir. Çünkü Allah, 'Şirk büyük bir zulümdür' (Lokman Suresi: 13) buyurmuştur. Allahu Teala (cc)'nın affedeceği zulüm, kulların kendi nefislerine karşı işlediği zulümdür. Rableri ile kendi aralarındaki işlerde yaptıkları hatalardır. Allah'ın hiç bırakmayıp, mutlaka hesabını soracağı zulüm ise, kulların birbirlerine karşı işledikleri cürümlerdir. Allah bunların hesabını sorar ve zalimleri cezalandırır"(2) buyurduğu malumdur. İslam uleması, zulmü tasnif ederken, bu hadis-i şerifteki sırayı esas almışlardır.(3) Biz de aynı usule riayet edelim.
Birincisi: Küfür ve şirk manasındaki zulümdür. Kur'an-ı Kerim'de, "Allah iman edenlerin velisidir. Onları zulumattan (karanlıktan) nura çıkarır. Küfredenlerin velisi ise tağuttur. O (tağut) da kendilerini nurdan ayırıp, zulümata (karanlıklara) çıkarır. Onlar (tevağit zümresi) cehennemin arkadaşıdırlar. Onlar orada, bir daha çıkmamak üzere ebedi kalıcıdırlar"(El Bakara Suresi: 257) hükmü beyan buyurulmuştur. Fahrüddin-i Razi, bütün müfessirlerin "nur ile zulümattan maksadın, iman ve küfür olduğunda ittifak ettiklerini" açıklamıştır.(4) Zulüm kelimesinin bu manada kullanıldığı Sünnet'le de sabittir. Sahih-i Buhari'de yer alan habere göre; "İman edenler ve imanlarını zulümle de bulaştırmayanlar!.." (El En'am Suresi: 82) ayet-i kerimesi inince, sahabe-i kiram, "İçimizde nefsine zulmetmeyen kim olabilir?" diyerek, üzüntüye kapılmıştır. Buradaki zulüm kelimesini; haram, günah veya hata olarak değerlendirmişlerdir. Bunun üzerine Rasul-i Ekrem (sav), "Zannettiğiniz gibi değil!... Bu zulüm, Lokman (sav)'ın oğluna dediği zulümdür. 'Evladım!.. Sakın Allah'a şirk koşma. Çünkü şirk elbette büyük bir zulümdür" diyerek, meseleyi kavramalarını kolaylaştırmıştır.(5)
İkincisi: Mükellefin İslam fıkhının hükümlerine uymayarak (farzları terk, haramları irtikap ederek) işlediği günahlar manasındaki zulümdür. Kur'an-ı Kerim'de bu mahiyetteki zulmün mahiyeti de haber verilmiştir: "Kim (nefsine) zulm ettikten sonra tevbe eder ve halini düzeltirse, Allah da tevbesini kabul eder." (El Maide Suresi: 39), "Ve onlar çirkin bir günah (fahşa) işledikleri, yahud nefislerine zulm ettikleri vakit; Allah'ı hatırlayarak hemen günahlarının bağışlanmasını isteyenlerdir. Günahları, Allah'dan başka kim bağışlayabilir? Bir de onlar işledikleri (günah) üzerinde, bilip dururken ısrar etmeyenlerdir." (Al-i İmran Suresi: 135) Dolayısıyla farzları terk ve haramları irtikap eden her mükellef, öncelikle kendi nefsine zulmetmektedir. Bazı haramları irtikap ederken hem kendi nefsine, hem çevresinde bulunan insanlara zulmetmesi de mümkündür. Mesela; faiz alıp-vermek, tefecilik yapmak, gıybet ve iftira gibi cürümleri işlemek vs.
Üçüncüsü: İnsanların birbirlerine yaptıkları haksızlıklar (siyasi iktidar ve cemiyet planında) manasındaki zulümdür. İslam'ı reddeden ve hevalarına göre hüküm koyan siyasi iktidarlar, bu çeşit zulmü ön plana çıkarabilirler. Kur'an-ı Kerim'de, "İşte Ad kavmi!.. Onlar Allah'ın ayetlerini bilerek inkar ettiler. Peygamberlerine isyan ettiler. Böylece başları (liderler) olan her zorbanın emrine uyup gittiler. Onlar bu dünyada da, kıyamet gününde de lanet cezasına tabi tutuldular" (Hud Suresi: 59-60) hükmü beyan buyurulmuştur. Lanetten kurtulmak için hem zorbalara, hem de onların zulümlerine karşı direnmek vaciptir. Meselenin özü budur. Birbirimize dua edelim.
(1) Ragıp El Isfahani- El Müfredat- İst: 198, Sh: 470; ayrıca Abdi'l-Latifi'z Zebidi- Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi- Ank: 1974 ( 3.bsm), C: 7, Sh: 35.
(2) İbn-i Kesir- Tefsiru'l Kur'an'il Aziym- Beyrut: 1969, C : 1, Sh: 508.
(3) Abdi'l Latifi'z Zebidi- A.g.e., C: 7, Sh: 351.
(4) Fahrüddin-i Razi- Mefatihu'l Gayb- İst: 1308, C: 2, Sh: 231.
(5) Sahih-i Buhari- İst: 1401, C: 6, Sh: 20, K.Tefsiru'l Kur'an: 31
